Ślady kul, niemieckie napisy na murach. Wojenne pamiątki w Krakowie [ZDJĘCIA]

Po kilka, kilkadziesiąt. W zależności od miejsca, o różnej wielkości. Często wysoko nad ziemią. Na krakowskich kamienicach wciąż można odnaleźć ślady po kulach. Mur przy Ogrodowej, ul. Kościuszki 30, róg Worcella i Pawiej (Powyżej), Krzywa 12 (poniżej), Rzemieślnicza 7.

ŁUKASZ KRAJEWSKI

- Ślady znajdziemy głownie na północ i na zachód od centrum Krakowa. Związane jest to z kierunkami działań Armii Czerwonej w 1945 roku. Przez lata ten manewr opisywano jako genialny ruch, który miał na celu ochronę krakowskich zabytków. Uznawano również, że miasto podczas wyzwolenia nie ucierpiało. To nieprawda. Walki w 1945 roku były krótkie, lecz intensywne, i to właśnie ślady walk z tego okresu są najbardziej widoczne dla mieszkańców i turystów spacerujących po ulicach miasta - wyjaśnia Piotr Makuła, kustosz Muzeum Armii Krajowej w Krakowie.

ŁUKASZ KRAJEWSKI

Co ciekawe, w większości przypadków dziury powstałe po ostrzale widoczne są na wyższych kondygnacja kamienic. - Za tym stoi gwałtowność walk. Prowadzono je na ulicy, w bliskich odległościach. Dodatkowo strzelano z broni maszynowej, która dawała spory rozrzut. Nerwy żołnierzy powodowały, że dużo strzałów było niecelnych. Chodziło zresztą o wywołanie wrażenia na przeciwnikach. Strzelanie po oknach i w ich okolicach mogło też być sposobem wojsk radzieckich na zastraszanie ludności cywilnej. Znane są przecież przypadki rabunków i gwałtów dokonywanych przez wyzwolicieli. To właśnie mogą być pozostałości po takich akcjach - mówi Makuła.

Szczególnym przypadkiem jest kamienica położona tuż przy Starym Kleparzu (ul. Krzywa 12), zbudowana w 1938 roku i uznawana za jedną z bardziej luksusowych w tej części miasta. Ucierpiała prawdopodobnie w czasie ostrzału moździerzowego. Dlaczego jest szczególna? Podczas niedawnego remontu ślady wojny nie zostały zatarte. Widać je nadal: wystarczy zadrzeć głowę.

ŁUKASZ KRAJEWSKI

Walki o lotnisko w Rakowicach (obecnie Czyżyny) były niezwykle intensywne. Sowieci nacierali ze wschodu, a lotnisko było jednym z pierwszych obiektów zajętych w 1945 roku. O tamtych wydarzeniach szczegółowo pisze Remigiusz Kasprzycki w książce Rakowice-Czyżyny w latach 1921 - 1955: krakowskie lotnisko w służbie wojskowej i cywilnej.:

Niemcy, wycofując się z lotniska, zdołali dokonać poważnych zniszczeń. Przede wszystkim wysadzili wszelkie zabudowania lotniska. Uszkodzenia były tak wielkie, że nie wróciło ono już nigdy do przedwojennej świetności. Wiele wskazuje na to, że Niemcy do niszczenia hangarów na lotnisku Rakowice-Czyżyny użyli wkopanych wcześniej tuż przy słupach konstrukcyjnych bomb lotniczych. Wycofujący się w 1945 roku z okupowanych polskich lotnisk Niemcy tak właśnie postępowali. Bomby lotnicze wkopywano także pod drogi startowe i manipulacyjne. Następnie je detonowano.

ŁUKASZ KRAJEWSKI

Zdarte, wypłowiałe, pod warstwą nowych graffiti. To napisy w języku niemieckim, które spotkać można na fasadach krakowskich kamienic. Jak NA - Notausgang, czyli wyjście awaryjne.

JAKUB DĄBROWSKI

- Powstały najprawdopodobniej w 1944 roku. To pozostałości po przygotowaniach Niemców do walk. Wówczas, poza umacnianiem fortyfikacji, choćby na przedpolach Krakowa, na spodziewanych kierunkach ataków Sowietów trwały działania mające na celu zabezpieczenie niemieckiej ludności cywilnej przed atakami z ziemi i powietrza - tłumaczy Piotr Makuła.

Napisem NA wraz z białymi strzałkami zaznaczano wyjścia awaryjne z piwnic. W Krakowie można zobaczyć je na kamienicy przy ul. Józefitów.

JAKUB DĄBROWSKI

Na innych budynkach znaleźć można wymalowane litery V, od victoria. - To był zabieg czysto propagandowy. Malowidła pojawiały się głównie w dzielnicach zachodnich, czyli tej części Krakowa wyłączonej dla Polaków i przeznaczonej jedynie dla Niemców. Chodziło o podtrzymanie ducha walki narodu niemieckiego, co zresztą nie do końca im wyszło. Rzeczywistość propagandy kłóciła się z realiami dnia codziennego, bo Niemcy wiedzieli o tempie przesuwania się frontu ku zachodowi - opowiada kustosz Muzeum AK.

JAKUB DĄBROWSKI

Mieszkańcy ulicy, z którymi rozmawiamy, są zaskoczeni znaczeniem napisów. Starsza pani wprowadza nas do jednej z piwnic. Solidne, grube mury, pełno pozostawionego gruzu, liczne napisy. Zdecydowanie współczesne: z wyznaniami miłości, wyrażające niechęć do klubu sportowego. - To dobre przedwojenne budownictwo, pewnie w tej piwnicy można było czuć się bezpiecznym - mówi.

JAKUB DĄBROWSKI

Wysokie betonowe prostopadłościany. Przy liniach kolejowych, obok wiaduktów. Z niewielkim otworem u podstawy. Czemu służyły?

- Najwięcej z nich stoi przy głównej linii kolejowej: Kraków - Tarnów. Znajdziemy je przy wszystkich wiaduktach, a jeden stoi przy samych torach. Dlaczego je budowano? Kraków był wówczas cały ufortyfikowany, a linia kolejowa na nasypie stanowiła swoistą linię obronną. Problemem były jednak wiadukty nad ulicami. Obawiano się, że sowieckie czołgi bez problemu pod nimi przejadą. W związku z czym trzeba było w jakiś sposób je zabezpieczyć. Wybudowano więc takie słupy, w nich skonstruowano specjalne wycięcia. W momencie, gdy wrogie czołgi zbliżałyby się do Krakowa, to ładunki byłyby zdetonowane, a słupy kładłyby się na drodze, uniemożliwiając przejazd pod wiaduktem. Jeden słup stoi przy torach w Płaszowie. Miał on podobne zadanie, czyli ewentualne zablokowanie linii kolejowej - wyjaśnia Tomasz Mierzwa z Małopolskiego Stowarzyszenia Miłośników Historii Rawelin.