Wybory do Sejmu w listopadzie 1930 roku. Głosują mieszkańcy Bronowic. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Ilustrowany Kuryer Codzienny tak relacjonował to ważne dla kraju wydarzenie:
Wczoraj w Krakowie od wczesnego rana panował ruch i ożywienie. Tłumy wyborców udawały się do lokali wyborczych. Pomimo ulewnego deszczu, który trwał do godz. 11, napływ poszczególnych głosujących był dość znaczny.
W lokalach wyborczych, gdzie znajdowały się komisje, oraz przed lokalami stały długie ogonki, w których czekano na swoją kolej. Głosowanie odbywało się bez żadnych awantur i w zupełnym spokoju. Porządek należyty utrzymywali posterunkowi policji. Próby agitacji likwidowała policja. Tu i ówdzie aresztowano kilku osobników za agitację.
(...)
Poszczególne listy uzyskały następujące ilości głosów:
Nr. 1 BBWR. 33.487, Nr. 7 Centrolew 19.044, Nr 14 Sjoniści 17.511, Nr. 19 Ch.D. i N.D. 10.000.
IKC, 18 listopada 1930 r
Sielskie Bronowice, listopad 1932. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Bronowice, listopad 1932 - mieszkańcy koło domów, krowy w sadzawce. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Spis powszechny, grudzień 1931 - bronowicka rodzina oczekująca na przybycie komisarza spisowego. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Jan Chełmiński na łamach pisma Światowid opisywał:
Na dzień 9 grudnia wyznaczono w całej Polsce drugi z rzędu w odrodzonem naszem państwie powszechny spis ludności. Pierwszy taki spis odbył się przed dziesięciu laty, również w dniu 9 grudnia 1921 - ale wówczas nie objął całego obszaru naszego państwa. (...)
Najmniej - wbrew pozorom - zakłopotanego 'kręcenia nosem' na pytania arkusza spisowego było... na wsi. Wprawdzie gdzieniegdzie niezbyt podobało się wieśniakom 'wścibstwo' spisowego komisarza do... ilości gruntu. 'Bo może tak ... wezmą coś za podatki?'.
- Wolę, prosę tez pana, choćby... odsiedzieć! - próbował ten i ów wykręcić się od odpowiedzi w tej drażliwej zawsze dla chłopa materii, drapiąc się przemyślni za uchem.
Gdzieniegdzie znów zapomniany już trochę rankor chłopski budziło zapytanie przy opisie mieszkania co do tych... no! wiecie!... tzw. sławojek, co je to musiano z nakazu starosty za czasów gen, Sławoja-Składkowskiego pobudować ... za stodołą.
- A dyś postawiłem, wicie, gdy już naznacyli 'śtraf'. Stoi - zamknięta na kłódkę.. Czasami, w lecie, baba trzyma tam masło, bo tam ano... cień...
Światowid, nr 51 z grudnia 1931
Powszechny Spis Ludności w grudniu 1931 roku - kobiety z Bronowic wypełniają arkusze spisowe. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Wrzesień 1926. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Oto miły obrazek z głośnej w całej Polsce wsi polskiej pod Krakowem, z Bronowic, na zawsze związanej z pamięcią nieżyjących już, niestety, Włodzimierza Tetmajera i Lucjana Rydla. Wracają z pola robotnicy po znojnej pracy, a przed werandą dworku gospodarz raczy ich ochotnie poczęstunkiem. - opisywało to zgromadzenie pismo Światowid, w numerze z września 1926.
17 listopada 1934. Pogrzeb Błażeja Czepca w Bronowicach Wielkich - wyniesienie trumny z domu zmarłego. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Ten pisarz gminny, wuj Jadwigi Mikołajczykówny, był pierwowzorem Czepca z Wesela Stanisława Wyspiańskiego.
Ilustrowany Kuryer Codzienny tak opisywał jego ostatnią drogę i towarzyszące jej ludowe obrzędy:
Pogrzeb śp. Błażeja Czepca
W sobotę (17 b.m) odbył się w Bronowicach pogrzeb śp. Błażeja Czepca.
Ubrali go w sukmanę odświętną - bo na gody wielkie idzie. Czeka już kapela niebieska... Idzie już Czepiec, starosta weselny...
Trzask bicza. Zajechały przed niebieski dom konie. Na wozie chłopskim, wyłożonym miękko słomą, siedzi młody chłopak. W izbie płacz... Czepiec leży nieruchomo... twarz skamieniała. Ręce złożone do modlitwy.
Czas w drogę... Czterech Bronowiczan chwyciło trumnę i wyniosło przed dom.
Gdy przechodzili przez próg, trzy razy pochylali trumnę... Tak trzeba zrobić, aby dusza po śmierci nie wracała.
Złożyli trumnę na słomą wyścielonym wozie. Tym samym wozem Czepiec zwoził zboże z pola.
Siedemdziesiąt kilka lat żył Czepiec w Bronowicach. Dom pochylił się, karczma nad stawem rozwaliła się, dzieci poszły w świat - a Czepiec został.
Napróżno pochylicie trumnę na progu - Czepiec wróci tu... wróci z powiewem liści żółtych, które ścielą ogród koło dworku. W tym dworku było niegdyś wesele - ślub Krakowa i Bronowic. Padły wtedy słowa 'I nie opuszczę cię aż do śmierci...'
Czepiec dotrzymał za wszystkich tego słowa. Pozostał w Bronowicach. Żył z ziemią i naturą. I dlatego twarz jego nie jest napiętnowana lękiem. Przecież to nie śmierć... żyć dalej będzie z ziemią bronowicką.
Odszedł w dzień listopadowy. Nie było wtedy przy nim nikogo. Patrzył przez okno na chaty bronowickie i kiedy oczy zaszły mu mgłą śmierci - obraz ten utrwalił się w jego źrenicach.
Jeszcze przed dwoma laty w taki sam dzień listopadowy poszedł piechotą do Krakowa - na 'Wesele'. Poszedł patrzeć na - siebie samego. Znanym był dobrze w teatrze Słowackiego. Często Czepiec z widowni patrzył na Czepca ze sceny.
Dziś ten Czepiec ze sceny przybył do Bronowic. Błażej Czepiec idzie za trumną Błażeja Czepca.
Siedemdziesięciokikoletni starzec do ostatnich chwil swego życia zachował pełną przytomność umysłu. Brał udział w uroczystościach ku czci Wyspiańskiego, przyszedł do Krakowa razem z grupą bronowicką - przyszedł piechotą, bo jechać nie chciał.
Miał wielką ciekawość świata. Codziennie chodził do wnuka (syna córki, która wyszła za Konarskiego) i czytywał 'Kuryera', bo wielce 'palił się do wszystkiego'. Interesowały go żywo wszystkie sprawy bieżące. Słuchał radja. A kiedy posłyszał muzykę ludową - to ożywiał się tak bardzo, że wnuk go pytał:
- Dziadku - podskoczylibyście jeszcze?
A wtedy Czepiec odpowiadał:
- Jeszcze tak z rok temu tobym podskoczył...
Kochała go wieś cała. Był jej żywą historią. Był to przecież najświatlejszy chłop w Bronowicach. To też wójt Młodzianowski zrobił zeń swego pisarza. Idzie teraz za jego trumną i mówi markotnie:
- Co ja teraz zrobię, pisarza mi zabrali...
Na czele posuwa się krzyż, prosty drewniany krzyż w rękach zgrubiałych od pracy. Ksiądz wikary Wieczorek i dwóch OO. Reformatów prowadzi kondukt. Za trumną - rodzina Zmarłego, pos. Pochmarski imieniem teatru Słowackiego, art. dram. Ruszkowski, który w Weselu gra rolę Czepca, Rydlowa i Tetmajerowa, wójt Młodzianowski, kierownik szkoły Wójcik.
Złożono trumnę w kościele w Bronowicach Wielkich.
Nad grobem przemawia pos. Pochmarski, żegnając Zmarłego imieniem ziemi krakowskiej i imieniem sceny polskiej. - Mówi o Czepcu, jako o symbolu łączności między wsią podkrakowską a Krakowem, jako symbolu wielkiej epoki w literaturze polskiej. Jako wyrazicielu tężyzny chłopa polskiego.
Żegnaj Czepcu - starosto weselny! Miałeś rację ?Chłop potęgą jest i basta?. Te słowa powinno się wyryć na kamieniu, który przywali Twoją mogiłę!
Niech Ci ziemia lekką będzie!
Padają grudki ziemi na trumnę. To ziemia bronowicka... ziemia, którą tyle razy przeorałeś. Ta ziemia nie będzie ci ciężką...
(Grot). IKC, 19 listopada 1934
17 listopada 1934. Trumna z ciałem Błażeja Czepca w drodze na cmentarz. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Narodowe Archiwum Cyfrowe / nac.gov.pl
Błażej Czepiec -uwieczniony na zdjęciu agencji Światowid.
Wzorowana na nim postać wypowiada w 'Weselu' Stanisława Wyspiańskiego takie m.in. słynne kwestie:
Cóz tam, panie, w polityce?
Chińcyki trzymają się mocno!?
(...)
No daleko, kajsi gdzieś daleko;
a panowie to nijak nie wiedzą,
że chłop chłopskim rozumem trafi,
choćby było i daleko.
A i my tu cytomy gazety
i syćko wiemy.
(...)
Pon się boją we wsi ruchu.
Pon nos obśmiwajom w duchu. -
A jak my, to my się rwiemy
ino do jakiej bijacki.
Z takich, jak my, był Głowacki.
A, jak myślę, ze panowie
duza by juz mogli mieć,
ino oni nie chcom chcieć!
(...)
Maj 1930. Zielone Świątki w w Bronowicach - majenie domów zielonymi gałązkami. Warto zwrócić uwagę na tradycyjny strój kobiety. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Narodowe Archiwum Cyfrowe / nac.gov.pl
Bronowice, listopad 1932. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Bronowice - staw z kaczkami, chałupy. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Styczeń 1937, uroczyste otwarcie drogi Kraków-Katowice w Bronowicach. Wśród gości m.in. wojewoda krakowski Michał Gnoiński (I rząd, pierwszy z lewej), wiceminister komunikacji Julian Piasecki (I rząd, drugi z lewej), starosta krakowski Władysław Wnęk (II rząd, w okularach). Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Ilustrowany Kuryer Codzienny z detalami relacjonował:
Kraków włączony do sieci autostrad Zachodu
W niedzielę poświęcono uroczyście i oddano do użytku publiczne drogi Kraków - Wieliczka oraz Kraków - Katowice. Jest to fakt wielkiej doniosłości gospodarczej.
Aktu uroczystego oddania obu wspomnianych dróg do użytku publicznego dokonał wiceminister komunikacji Piasecki, któremu towarzyszyli: woj. krak. p. Gnoiński, wicewoj. dr Małaszyński, wiceprez. miasta Krakowa dr Raczyński, nadkom. P.P. komendant miasta Drożański, komendant P.P. na powiat krakowski kom. Markiewicz, przedstawiciele wojskowości, płk Hertel, płk, Szechiński, mjr Moczarski, mjr Durski oraz wiele wybitnych osobistości ze świata oficjalnego.
(...) O godz. 13tej udano się przez Kraków na drogę do Bronowic, gdzie odbyło się znowu poświęcenie i oddanie do użytku drogi Kraków - Katowice.
Po poświęceniu przez ks. infułata Kulinowskiego i przemówieniu jego, złożył sprawozdanie naczelnik inż. Wąsowski, zaznaczając, że koszta robót przy budowie tej drogi na przestrzeni 64 km, bieżących wyniosły ponad 9 miljonów zł. Na drogę tę złożyło się siedem gatunków jezdni.
Z kolei zabrał głos wicem. Piasecki, który, wspomniawszy na wstępie o wielkich pracach inwestycyjnych, zaznaczył, że droga ta posiada zupełnie specjalny charakter i znaczenie.
Droga Katowice - Kraków - powiedział wiceminister - łączy prastary Śląsk, najważniejszy obszar przemysłowy z kolebką i sanktuarjum polskiej kultury - Krakowem. Droga ta posiada ogromne znaczenie nietylko komunikacyjne, ale i gospodarcze.
Po skończonem przemówieniu i odegraniu hymnu państwowego przez orkiestrę wiceminister udekorował krzyżem zasługi specjalnie zasłużonych przy budowie drogi, a mianowicie: min. komunikacji inż. Bernarda Różańskiego, insp. S, Gołowina, z woj. krak. J. Cichockiego, z pow. zarz. dróg w Chrzanowie oraz dróżnika z Chrzanowa N. Głownię.
Po przecięciu wstęgi goście udali się samochodami do Krzeszowic, gdzie przemówił burmistrz dr Jan Walkowski. Następnie wszyscy udali się do Katowic, zatrzymując się w Jaworznie, gdzie przemówienie wygłosił poseł Gdula, burmistrz Chrzanowa.
(...)
Droga Katowice - Kraków jest arterją komunikacyjną, która łączy nas nietylko ze Śląskiem, ale z systemem autostrad zachodniej Europy.
Jeśli chodzi o najbliższe plany na przyszłość, na odcinku drogowym w woj. krak, to trzeba zaznaczyć, iż w b. r. wszystkie wysiłki władz państwowych pójdą w tym kierunku, aby ukończyć budowę drogi o twardej nawierzchni do Zakopanego, którą, jak wiadomo, buduje się już kilka lat i która wybudowana została na przestrzeni od Krakowa za Myślenice.
IKC, 12 stycznia 1937
Styczeń 1937, ceremonia otwarcia drogi Kraków-Katowice w Bronowicach. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Czerwiec 1931. Posterunek Policji Państwowej w Bronowicach. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Budowa szkoły powszechnej w Bronowicach Małych. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Kamień węgielny pod budynek szkolny został położony 2 sierpnia 1931 roku, budowa i wyposażanie budynku trwało do wybuchu wojny. W akcie erekcyjnym znalazły się słowa: Wzniesiony budynek ma być przybytkiem wiedzy i oświaty dla dziatwy mieszkającej na terenie Bronowic Małych, w którym to budynku mają wychować się na dobrych synów Boga i Ojczyzny. [WIĘCEJ O HISTORII SZKOŁY W BRONOWICACH MAŁYCH >>>]
Wrzesień 1933. Poświęcenie kościoła św. Kazimierza w Bronowicach Wielkich. Fragment procesji. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Listopad 1932. Mieszkańcy Bronowic. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Marzec 1932. Wielkanoc w Bronowicach. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Ojciec, gospodarz z Bronowic, dzieli się jajkiem ze swoimi dziećmi. Syn jest kapralem 8 p. ułanów, a córka kształci się w mieście. Z twarzy sędziwego gospodarza bije piastowska powaga. Zadowolony ze swoim dzieci i przejęty powagą chwili, życzy im szczęścia, zdrowia i wszelakiej pomyślności - objaśnia autor na łamach pisma Światowid.
Listopad 1932. Chałupa w Bronowicach, drewniany płot, przyodziewek. I uśmiechnięty chłopiec. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Grudzień 1931. Bronowickie chałupy. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Listopad 1932. Mieszkanka Bronowic w swoim domu. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Listopad 1932. Bronowice Małe. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Styczeń 1933. Mieszkańcy wsi oglądają w Bronowicach sztukę Wesele, wystawianą przez Teatr Ziemi Krakowskiej (teatr objazdowy Tadeusza Pilarskiego). W środku z dzieckiem na kolanach - prawdopodobnie żona Błażeja Czepca. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
1926. Bronowice jesienią, w czas dożynek. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Maj 1930. Święto strzeleckie ku czci artysty malarza Włodzimierza Tetmajera w Bronowicach. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Święto strzeleckie ku czci artysty malarza Włodzimierza Tetmajera w Bronowicach - uroczystości na cmentarzu bronowickim, przy grobie Tetmajerów. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Kwiecień 1930. Inscenizacja Wesela sandomierskiego w wykonaniu członków teatru regionalnego w Bronowicach. Orszak weselny z przed chaty rodziców panny młodej wyrusza do kościoła. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Listopad 1932. W Bronowicach - wietrzą się pierzyny, spacerują kury. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Grudzień 1931. Bronowice. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Listopad 1932. Podupadła, wsparta na belkach bronowicka chałupa pod strzechą. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Listopad 1932. Dworek Włodzimierza Tetmajera. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Fragment bronowickiego cmentarza i człowiek w sukmanie. Być może także Błażej Czepiec.
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze