Najciekawsze książki maja. Sprawdź, co warto przeczytać

Claudio Magris, "O demokracji, pamięci i Europie Środkowej", tłum. J. Ugniewska, (Międzynarodowe Centrum Kultury, premiera 19 maja)

Antologia tekstów Claudio Magrisa obejmuje półwiecze jego eseistyki. W książce przygotowanej przez italianistkę prof. Joannę Ugniewską (tłumaczka książek m.in. Umberto Eco) otrzymujemy teksty w większości nieznane polskiemu czytelnikowi. Na pierwszy rzut oka ta informacja brzmi jak żart, bowiem Claudio Magris - wykładowca uniwersytecki, prozaik, eseista, felietonista "Corriere della Sera" i laureat wielu prestiżowych nagród w tym Nagrody Pokojowej Księgarzy Niemieckich - jest autorem w Polsce znanym, czytanym i chętnie wydawanym.

Najnowsza eseista książka Claudio Magrisa, która dzięki Międzynarodowemu Centrum Kultury trafia do polskiego czytelnika, składa się z czterech części. W pierwszej, włoski intelektualista dekonstruuje mit habsburskiej Europy Środkowej. W części drugiej zajmuje się relacjami pomiędzy demokracją, laickością i nowoczesnością. Margis w swoich refleksjach w tym zakresie przypomina postać angielskiego filozofa, twórcy "Utopii" Tomasza Morusa, ściętego 6 lipca 1535 roku przez króla Henryka VIII. "Wskazać na Thomasa More'a jako na patrona polityków znaczy przypomnieć tym ostatnim, że (...) kiedy, aby przeżyć, trzeba wyrzec się własnego sumienia, należy wybrać sumienie, a nie przetrwanie" - pisze w eseju "Thomas More - patron polityków i męczennik mimo woli".

Kolejnych dziesięć esejów składa się na - trzecią już - część książki poświęconą tematyce pamięci. Ostatni, czwarty blok, stanowią teksty o rodzinnym i ukochanym przez Magrisa Trieście.

Krzysztof Siwczyk, "Jasopis" (a5, premiera 17 maja)

Poeta pracujący na co dzień w Instytucie Mikołowskim im. Rafała Wojaczka swój najnowszy tom wierszy zatytułował "Jasnopis". Tak nazywa się aplikacja, która potrafi zmierzyć zrozumiałość tekstu, wskazać jego trudniejsze fragmenty i zaproponować zmiany. Jednak tytuł może zwieść tych, którzy uwierzyli, że Krzysztofa Siwczyka zaczął pociągać świat aplikacji i nowych technologii.

- Specjalnie wybrałem tytuł, który określa pewną temperaturę życia technologicznego. Natomiast mnie bardziej ciekawi drugie znaczenie, które w tym tytule wydobywam. Mianowicie jasnej mowy, jasnego pisma, jasnego sposobu wypowiadania się. Po latach eksperymentów chciałem użyć takiej właśnie formy - mówił nam poeta, który przed laty wcielił się w tytułową rolę w filmie Lecha Majewskiego "Wojaczek".

Uchodzi za hermetycznego poetę, nie myśli o napisaniu powieści gatunkowej, ani założeniu muzycznego zespołu, w którym śpiewałby swoje wiersze. W jednym z wierszy z "Jasnopisu" pisze - być może - credo swojej poezji: "dokumentuję co się z tego da/ jeszcze trochę zostało czasu/ do powiedzenia ma cały świat".

- Po 40-ce czas staje się bardziej namacalny. Odczuwam trudy swojego wieku. Podobnie jest z moim językiem poetyckim, który odczuwa trudy eksperymentu. Dlatego staram się być bardziej przejrzysty i czytelny. Jestem już zmęczony ciemnością i wielosłowiem współczesności. Teraz pewnym słowom łatwiej przychodzi mi zaufać - tłumaczył Krzysztof Siwczyk w rozmowie o "Jasnopisie".

Ma 15 tysięcy płyt, ale nie jest ortodoksem. Tylko 80 procent z nich to płyty z muzyką bluesową. Tak przynajmniej mówił Pawłowi Smoleńskiemu. Ponoć wszystkie są zdigitalizowane. - Nie muszę już latać po półkach i szukać, tylko klik, klik, klik w klawiaturę i samo się znajduje - tłumaczy Jan Chojnacki. Któż z nas nie tęskni za takim porządkiem wśród płyt lub książek, prawda?

Jan Chojnacki, ur. w 1948 roku popularyzator bluesa, dziennikarz Trójki, wydawca płyt, członek Akademii Muzycznej Trójki, autor powstałego w 1975 roku programu "Bielszy odcień bluesa" wydał książkę w krakowskim Znaku. Ponoć zachęcił go - znany z akcji namawiania do pisania nawet najbardziej opornych autorów, Jerzy Illg. Książka ukazała się z dwupłytowym albumem - składanką bluesowych utworów wybranych przez Chojnackiego - pt. "Blues z kapustą". Smacznego?

Katarzyna Grochola, "Przeznaczeni" (Wydawnictwo Literackie, premiera 17 maja)

Katarzyna Grochola zrobiła dla polskiej prozy kobiecej tyle ile The Clash dla historii punk rocka, ojciec Mateusz dla Sandomierza, Prince Polo dla Cieszyna i Skoda dla czeskiej motoryzacji. Słowem - sporo.

Każda kolejna książka carycy polskiej literatury to ważne wydarzenie na polskim rynku wydawniczym. Tym razem także warte uwagi, ze względu na tematykę powieści. Grochola w książce "Przeznaczeni" ucieka przed etykietką autorki romansowych powieści dla pensjonarek.

"Przeznaczeni" to historia pięciu osób (autorki kryminałów, grafika Mateusza, Gabrysi z kasyna oraz Kuby i Jurka z USA). Pozornie nie mają ze sobą nic wspólnego, ale już wkrótce zbiegi okoliczności i przypadkowe na pierwszy rzut oka zdarzenia sprawią, że ich drogi nierozerwalnie się połączą.

Jacek Baluch i Piotr Gierowski, "Czesko-polski słownik terminów literackich" (Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, premiera 15 maja)

Tak, to przede wszystkim książka naukowa, która powstała z myślą o slawistach czy polonistach. Jednak zainteresowanie tą publikację - autorami są pracownicy krakowskiej slawistyki dr Piotr Gierowski i prof. Jacek Baluch - wykracza poza sferę naukowców oddanych literaturoznawstwu. Mnóstwo haseł z tego słownika dedykowanych jest amatorom. Przyjemność z lektury książki będą mieli czechofile, osoby zainteresowane czeską kultura. Autorzy umieścili tam hasła poświęcone najważniejszym czeskim postaciom literackim jak Szwejk, Golem i robot. Portretują m.in. czeski komiks czy czeską emigrację. Tę część książki można czytać swobodnie jako zbiór ciekawostek.

- Jest grupa czytelników, którzy kochają słowniki. Je czyta się inaczej, mniej zobowiązująco. Naszej książki nie trzeba czytać od początku do końca. Można przeczytać hasło, jeśli zainteresuje to pójść jego tropem. W naszej publikacji jest ich ponad 1500, z pewnością każdy znajdzie coś co go szczególnie zainteresuje. Zależy nam też, by nasz czytelnik trochę zainteresował się samym językiem czeskim. Tłumaczymy skąd pochodzą dane terminy, zaznaczamy te, które wzięły się z języka potocznego, opisujemy jak są zbudowane - mówił nam o swojej najnowszej publikacji prof. Jacek Baluch.

Jeśli nie słyszeliście jeszcze o "bufalobilkach" i "zlatokopkach", to czas nadrobić te zaległości.

"Emilia. Meble, muzeum, modernizm" (zbiór tekstów) (Karakter we współpracy z Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, premiera 5 maja)

"Jest niczym wielka witryna otwarta na wszystkie strony świata. Kiedyś stały przed nią kolejki warszawiaków marzących o pufach i wersalkach, przez kilka ostatnich lat - kolejki do oglądania sztuki. Ale teraz i sztuka musi się pakować" - takimi słowami rozpoczyna się ballada o pożegnaniu warszawskiego Muzeum Sztuki Nowoczesnej z budynkiem Emilii. Warszawiacy pożegnali już MSN w tym budynku. Teraz wystawy i debaty przeniosą się na cztery lata - do czasu zbudowania na pl. Defilad docelowej siedziby MSN wg projektu amerykańskiego architekta Thomasa Phifera - do pawilonu, który stanie przy Centrum Nauki "Kopernik". Ale Emilia ciągle fascynuje.

Pawilon Emilia znają doskonale i wielbiciele PRL-owskich komedii, i miłośnicy sztuki współczesnej, i rosnąca rzesza entuzjastów architektury modernistycznej. Oddany do użytku w 1970 roku, przez lata był najbardziej znanym stołecznym domem meblowym. Od 2012 do 2016 roku służył jako tymczasowa siedziba Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie.

We wszystkich tych rolach - jak twierdzą wydawcy książki - sprawdził się znakomicie. Choć wydaje się niewielki, jego wnętrze zaskakuje przestronnością - i urodą surowych betonowych form. Emilia należy do najciekawszych przykładów powojennego modernizmu i jest jednym z ostatnich zachowanych warszawskich pawilonów handlowych z tego okresu. To książka o jego historii i architektonicznej formie, burzliwych dziejach "muzeum w sklepie meblowym". Historycy sztuki i konserwatorzy szukają odpowiedzi na pytanie, dlaczego najwybitniejsze przykłady polskiego modernizmu są dziś niszczone pod nową zabudowę i jak skutecznie chronić tę architekturę.

Teksty: Błażej Brzostek, Łukasz Bireta, Aleksandra Kędziorek, Cezary Lisowski, Marcel Andino Velez. Dyskusja: Joanna Mytkowska, prof. Waldemar Baraniewski, Tomasz Fudala, Michał Krasucki.

"Listy niezapomniane. Tom II" (opracowanie Shaun Usher), tłum. J. Małecki (SQN, premiera 18 maja)

Odpowiedź Davida Bowiego na pierwszy list od fanki z Ameryki? Proszę bardzo. List Karola Wojtyły do kuzynki Lusi wysłany zaraz po wyborze na papieża? Tak, też znajdziecie w tym tomie.

Listy, które wysyłali do siebie Grzegorz Turnau i Piotr Skrzynecki? Są. A co radzili synom skazani za szpiegostwo Ethel i Julius Rosenbergowie? Nie śmiałbym psuć przyjemności lektury.

Jacek Dehnel, "Krivoklat" (Znak Literanova, premiera 18 maja)

To historia o człowieku niszczącym dzieła sztuki w najsłynniejszych muzeach Europy zwanym "kwasowym wandalem".

Powieść Jacka Dehnela, pastisz antymieszczańskiej twórczości Thomasa Bernharda, to - jak chce wydawca - przepojona czarnym humorem, wyrzucona na jednym oddechu opowieść o sztuce, miłości i człowieku, który nie boi się sprzeciwić społeczeństwu.

Piotr Nesterowicz, "Każdy został człowiekiem" (Czarne, premiera 18 maja)

Po "Cudownej", nominowanej do Nike i Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego, Piotr Nesterowicz w reporterskiej książce wraca do PRL.

"Każdy został człowiekiem" (Czarne) - najnowsza książka Piotra Nestorowicza, doktora nauk ekonomicznych i absolwenta Polskiej Szkoły Reportażu - to opowieść o tworzeniu się świadomego klasowo pokolenia "okresu błędów i wypaczeń", pokolenia, które mozolnie budowało od podstaw nowe powojenne państwo.

To znakomity literacki przyczynek do toczącej się od lat dyskusji o chłopskim pochodzeniu Polaków i jego znaczeniu w hierarchii społecznej. To także opowieść o ludziach, którzy jako pierwsza generacja w historii Polski zyskali szansę wyrwania się do "lepszego świata".

Anna Reid, "Pogranicze. Podróż przez historię Ukrainy 988-2015", tłum. W. Tyszka (Wydawnictwo Literackie, premiera 5 maja)

Autorka cenionej w Polsce i na świecie książki o oblężonym Leningradzie tym razem zabiera nas na Ukrainę. "Pogranicze" jest nietuzinkowym połączeniem książki historycznej i reportażu. Opowieść Anny Reid jest zarazem podróżą po współczesnej Ukrainie i wędrówką przez jej dzieje, inspirowaną odwiedzanymi miejscami. Od Rusi Kijowskiej, przez rządy mongolskie, litewskie, polskie i rosyjskie, niemieckie i sowieckie, po dzień dzisiejszy, krytycznie - nie ulegając idealizującej ukraińskiej autokreacji ani tradycyjnej i współczesnej propagandzie rosyjskiej - Anna Reid - jak przekonuje wydawca książki - scala chaotyczną ukraińską przeszłość w barwny, zapadający w pamięć, tragiczny i pouczający obraz nierozerwalnie związany z naszą narodową historią.