Z rady miasta do Sejmu. Jak wędrują polscy politycy

W Sejmie zasiada 460 posłów. Jak wynika z raportu, aż 104 deputowanych w chwili wyboru do izby niższej parlamentu sprawowało już wybieralną funkcję publiczną. To 22,6 proc. składu.

Najwięcej przypadków (41) odnotowano na linii sejmiki wojewódzkie - Sejm. 39 osób ubiegających się o mandat posła zasiadało już w radzie gminy. 20 nowych posłów zrezygnowało z mandatu radnego powiatu, a czterech porzuciło fotel prezydenta, burmistrza lub wójta.

Na 234 członków klubu parlamentarnego Prawa i Sprawiedliwości aż 78 można określić mianem "wędrujących polityków". W liczącym 138 członków klubie Platformy Obywatelskiej, w chwili wyborów czternastu sprawowało inną wybieralną funkcję.

Jak jest w innych klubach? Na czterdziestu posłów Kukiz'15, "wędrujących" jest czterech, w Nowoczesnej dwóch na 29, a w Polskim Stronnictwie Ludowym pięciu na 16.

Materiały prasowe

Prawie co czwarty senator to "wędrujący polityk". Na stu członków "izby refleksji", 23 osoby pożegnały się z inną wybieralną funkcją publiczną. Tak jak w Sejmie, najpopularniejszym poprzednim miejscem pracy był sejmik wojewódzki - 10 przypadków. Dalej uplasowały się: Rada Gminy - 7 przypadków i Rada Powiatu - 6.

Na 62 senatorów partii Jarosława Kaczyńskiego naliczono 19 "wędrujących polityków". W ugrupowaniu Grzegorza Schetyny na 33 senatorów, z innej wybieralnej funkcji zrezygnowało czterech.

W Senacie zasiada również trzech członków Klubu Senatorów Niezależnych, jeden Polskiego Stronnictwa Ludowego i jeden senator niezrzeszony. Żaden z nich nie jest "wędrującym politykiem".

Materiały prasowe

*W tabeli liczba senatorów wynosi 99, zamiast 100, ponieważ mandat Bohdana Paszkowskiego wygasł w związku z powołaniem na wojewodę podlaskiego 9 grudnia 2015 r. i miejsce to czekało na obsadzenie w wyniku wyborów uzupełniających. W wyborach przeprowadzonych 6 marca 2016 roku zwyciężyła Anna Maria Anders (PiS).

Autorzy dokumentu przeanalizowali sytuację w 18 największych polskich miastach. Pracuje w nich łącznie 574 radnych. Jak się okazuje w latach 2010-2014 ze sprawowania mandatu radnego zrezygnowało 47 osób, 15 z nich przeszło do Sejmu lub Senatu. W ciągu dwóch lat trwania obecnej kadencji rad miejskich już 43 radnych zrezygnowało z mandatu. Na Wiejską przeniosło się 18 z nich.

Materiały prasowe

Raport na temat zjawiska "wędrujących polityków" przedstawia również podział na poszczególne miasta.

Tak przedstawia się sytuacja w latach 2010-2014.

Materiały prasowe

A tak w kadencji 2014-2018.

Materiały prasowe

Badacze zwracają uwagę, że zebrane dane dotyczą jedynie osób, które uzyskały w wyborach mandat, a nie uwzględnia kandydatów, którzy nie uzyskali wymaganej liczby głosów. To zwiększa skalę problemu.

Wśród negatywnych skutków zjawiska, wskazują oni na zobowiązania, którymi wiąże się polityk ze swoimi wyborcami, a które nie są realizowane. "Osoba kandydująca w jakichkolwiek wyborach składa swoim wyborcom ofertę - jeżeli mnie wybierzecie, będę przez całą kadencję godnie was reprezentować oraz dbać o wasze interesy. Wyborcy akceptują tę propozycję, oddając swój głos na konkretną osobę. Tak więc dochodzi do zawarcia umowy pomiędzy elektem, a wyborcą. Zmiana stanowiska jest zerwaniem tej umowy. A jak wiadomo pacta sunt servanda (umów należy dotrzymywać)" - czytamy w raporcie.

Autorzy podkreślają również możliwość paraliżu organów, które dotychczas był kontrolowane przez nowych parlamentarzystów ("Jak pokazuje przykład Sejmiku Wojewódzkiego na Śląsku może z niego odejść znaczna część dotychczasowych radnych, co może prowadzić do poważnych przetasowań w układzie sił politycznych"), brak zaangażowania w sprawowanie obowiązków spowodowana poświęceniem czasu na kampanię wyborczą oraz brak realizacji obietnic wyborczych.

Przede wszystkim, takie zachowanie polityków, może wskazywać na rozumienie przez nich polityki jako środka do budowania własnej marki politycznej, niekoniecznie stawiającej na pierwszym miejscu dobro wspólne.

Jak przeciwdziałać takim zachowaniom? Twórcy raportu stawiają na edukację. "Szansą na zmianę takiej praktyki jest karta wyborcza. W momencie gdy wyborcy będą brać pod uwagę ten aspekt publicznej działalności, politycy zaczną dokładniej planować swoje kolejne przystanki poczynania" - wskazują.

Inną drogą mogą być rozwiązania legislacyjne. Propozycją autorów jest zapis, wedle którego kandydaci, którzy zdecydowaliby się na start w wyborach, przy zgłoszeniu powinni zrezygnować z dotychczas pełnionej funkcji. Pozwoliłoby to skupić się im wyłącznie na kampanii wyborczej. W dodatku decyzja byłaby o wiele lepiej przemyślana, ponieważ w momencie porażki politycy nie wracaliby bezpiecznie na swoje stanowisko.

Prawdopodobnie najbardziej znanym "wędrującym politykiem" jest Andrzej Duda. W wyborach samorządowych w 2010 roku z ramienia PiS zdobył on mandat radnego miasta Krakowa. Po roku porzucił tę funkcję i po wyborach parlamentarnych przeniósł się do Sejmu. Tam spędził jednak tylko trzy lata, i mandat posła na Sejm RP zamienił na mandat eurodeputowanego. Z kolei w 2015 roku po wygranych przez Andrzeja Dudę wyborach prezydenckich doszło do wygaśnięcia jego mandatu w Parlamencie Europejskim.

Twórcy raportu wymieniają jednak wiele innych znanych nazwisk. W 2011 roku po wyborach parlamentarnych z mandatu radnego województwa małopolskiego zrezygnowali m.in. Jagna Marczułajtis-Walczak (PO) oraz Bogdan Pęk (PiS).

W 2015 roku "wędrującym politykiem" został Paweł Kukiz. - Warto zauważyć, że Paweł Kukiz był radnym Sejmiku Dolnośląskiego przez 11 miesięcy, z czego przez 9 miesięcy prowadził kampanię wyborczą, najpierw prezydencką, a potem parlamentarną. Po tej ostatniej zmienił zresztą mandat radnego na mandat posła - mówi Piotr Sołowij, jeden z autorów.

Kolejnym przykładem "wędrującego polityka" jest Marek Sowa z Platformy Obywatelskiej, który od 2006 do 2015 roku pełnił funkcję radnego sejmiku małopolskiego (w latach 2010-2015 był marszałkiem województwa). Ostatni raz mandat radnego uzyskał w wyborach samorządowych w 2014 roku, a już po kilkunastu miesiącach zdecydował się na start w wyborach parlamentarnych. Z powodzeniem.

- Na moją decyzję wpłynęło kilka elementów. Nie bez znaczenia był dla mnie fakt, że byłem jednym ze współautorów ogólnopolskiego programu Platformy Obywatelskiej. Poza tym, w naszym okręgu po odejściu Pawła Grasia i przy kandydowaniu Beaty Szydło, szukaliśmy mocnego kandydata, który mógłby poprowadzić partię do zwycięstwa. PO była w trudnej sytuacji, więc zdecydowaliśmy się na strategię "wszystkie ręce na pokład" - mówi Marek Sowa.

- Naturalna ścieżka rozwoju polityka jest taka, że najpierw jest się działaczem samorządowym i z biegiem lat wchodzi się w politykę krajową. Nie widzę żadnego uzasadnienia, by wprowadzać jakiekolwiek ograniczenia, które blokowałyby możliwość kandydowania obecnym radnym. W końcu wszyscy wybierani są z woli wyborców. Rozwiązanie? Gdyby kalendarz wyborczy wyglądał inaczej, takiego problemu by nie było. Kończy się kadencja w jednej instytucji i decydujemy się na start w innej. Z drugiej strony, jednoczesne wybory do dziesięciu instytucji mogłyby być trudne do zrozumienia dla społeczeństwa - dodaje poseł Platformy Obywatelskiej.

Na układ kalendarza wyborczego uwagę zwraca również Zbigniew Biernat, obecnie poseł Prawa i Sprawiedliwości, który od 1998 do 2015 roku sprawował urząd burmistrza gminy Zator w Małopolsce.

- Na start w wyborach parlamentarnych zdecydowałem się z potrzeby przeprowadzenia zmian w Polsce. Nie zgadzałem się z tym, co działo się przez ostatnie osiem lat. Druga kwestia, burmistrzem Zatora byłem przez pięć kadencji i jestem zwolennikiem rotacji stanowisk. Nie powinniśmy sprawować danych funkcji dożywotnio - tłumaczy Zbigniew Biernat.

Dlaczego jednak na walkę o mandat posła zdecydował się po roku od wyborów samorządowych? - Wcześniej, dwukrotnie odmawiałem startu w wyborach do Sejmu. Niestety, nie mamy wyborów w jednym roku. Nie zrezygnowałem też po roku, ale po 17 latach sprawowania urzędu. Przez rok na pewno nie można zrealizować swojego programu, co innego gdy rządzi się kilkanaście lat. Zator stał się też dla mnie za mały. Z kolei propozycję przymusu rezygnacji z funkcji w momencie decyzji o kandydowaniu na inny urząd uważam za absurdalną. Równie dobrze prezesi i urzędnicy musieliby być odwoływani ze swoich stanowisk, gdy zdecydują się na kandydowanie - dodaje poseł PiS.