Jak powstawała Krakowska Fabryka Kabli [ZDJĘCIA ARCHIWALNE]

Fotokopia makiety zabudowań fabrycznych, 1928. ANK, Krakowska Fabryka Kabli i Maszyn Kablowych w Krakowie, sygn. 29/1865/fot.593

Przedwojenne fabryki kabli w Polsce (na podstawie opracowania: Polski przemysł kablowy - pod redakcją Jana Grobickiego, Bydgoszcz 2007 oraz Historia Elektryki Polskiej - Tom IV. Przemysł i instalacje elektryczne - Stowarzyszenie Elektryków Polskich - 1972 r.):

Właściwy polski przemysł kablowy stanowiły cztery kablownie wytwarzające kable ziemne i przewody (w Bydgoszczy, Krakowie, Warszawie - Skoda i Ożarowie koło Warszawy) oraz trzy produkujące wyłącznie przewody (w Warszawie, Będzinie i Czechowicach - Dziedzicach). Były one członkami karteli krajowych i międzynarodowych oraz największymi dostawcami kabli i przewodów dla gospodarki narodowej.
Fabryki te posiadały zastrzeżone znaki towarowe w postaci jednej lub kilku barwnych nitek, umieszczanych pod zewnętrznym oplotem. Znaki były dowodem pochodzenia towaru, oraz zgodności z wymaganymi przepisami i normami Polskiego Komitetu Elektrotechnicznego.
Poszczególne fabryki miały nitki o następujących barwach: Fabryka Kabli w Krakowie czerwona z odcieniem karminowym; Kabel Polski - Bydgoszcz - biało-niebieska, skręcona; Kabel - Warszawa - biało-zielono-czerwona, skręcona; Polska Fabryka Kabli - Ożarów - niebieska;  Clement i Zahrn - Czechowice - różowa; Fabryka Kabli i Drutu - Będzin - czerwono-zielona, skręcona; Warszawska Wytwórnia Kabli - 2 białe i 2 czerwone, równoległe.

Wnętrze hali fabrycznej w Borku Fałęckim, 1928. ANK, Krakowska Fabryka Kabli i Maszyn Kablowych w Krakowie, sygn. 29/1865/fot.157

Fabryka Kabli S.A. powstała w 1927 roku w Krakowie. Założycielami ówczesnej Spółki byli: Powszechny Bank Związkowy w Polsce S.A., Tadeusz Epstein - Prezes Izby Przemysłowo-Handlowej w Krakowie i Edmund Nekanda -Trepka - profesor Politechniki Warszawskiej. Kapitał zakładowy ustalono na 5.000.000 złotych.

Zabudowania fabryczne w Borku Fałęckim, 1928. ANK, Krakowska Fabryka Kabli i Maszyn Kablowych w Krakowie, sygn. 29/1865/fot.158

Zabudowania fabryki miały powstać w sąsiedztwie stacji kolejowej Kraków-Płaszów, na zakupionym gruncie (ok. 11 hektarów). Plan zakładu opracował architekt Pruckner z Bratysławy. W połowie 1927 roku budowa ruszyła. Równolegle przystosowano też starą walcownię w Hucie Żelaza w Borku Fałęckim do walcowania drutu miedzianego.

Widok Fabryki Kabli w stanie surowym. ANK, Krakowska Fabryka Kabli i Maszyn Kablowych w Krakowie, sygn. 29/1865/fot.2166

Tempo budowy było imponujące: już pod koniec roku montowano maszyny. W lipcu 1928 roku rozpoczęła się produkcja - na początek przewodów gołych, nawojowych, kabli elektroenergetycznych i telekomunikacyjnych. Asortyment się stopniowo powiększał: już rok później doszły kable telefoniczne dalekosiężne, przewody jezdne i napowietrzne.

Ciągarka drutu miedzianego (oddana na złom), 1928. ANK, Krakowska Fabryka Kabli i Maszyn Kablowych w Krakowie, sygn. 29/1865/fot.296

W roku 1929 fabryka zatrudniała około 1.000 robotników i około 100 pracowników techniczno-administracyjnych (w tym piętnastu z tytułem magistra inżyniera). Obroty osiągnęły wartość około 22 mln zł, zysk wyniósł 865 tys. zł, przy odpisie na fundusz amortyzacyjny 528 tys. zł. Przedsięwzięcie okazało się efektywne.

Budynek pocynowni drutów, 1929. ANK, Krakowska Fabryka Kabli i Maszyn Kablowych w Krakowie, sygn. 29/1865/fot.660

Powiększało się grono odbiorców: krakowska fabryka dostarczała kable dla rozbudowujących się Tramwajów Warszawskich oraz dla powstającej fabryki nawozów azotowych w Mościcach koło Tarnowa. Zakład organizuje pierwsze brygady monterskie.

Magazyn surowców, 1930. ANK, Krakowska Fabryka Kabli i Maszyn Kablowych w Krakowie, sygn. 29/1865/fot.160

Dobrą koniunkturę przerwał kryzys gospodarczy z lat 1930-1933 . Obroty zmniejszyły się do 4,6 mln zł, zatrudnienie spadło do zaledwie 450 robotników pracujących przez 24 godziny tygodniowo. Aby ratować produkcję, Fabryka szukałą możliwości wytwarzania nowych wyrobów - powstaje wtedy nowy wydział produkcji mas plastycznych - bakelitowych pod nazwą Zakłady Gumonu. W 1931 roku po raz pierwszy - w Fabryce Kabli i zarazem w Polsce - wykonano kabel elektroenergetyczny na napięcie 35 kV dla elektrowni miejskiej w Łodzi.

Pompy wodne do napędu hydraulicznego na starym gumonie, [ok. 1930]. ANK, Krakowska Fabryka Kabli i Maszyn Kablowych w Krakowie, sygn. 29/1865/fot.263

Krajaczki papieru, 1930. ANK, Krakowska Fabryka Kabli i Maszyn Kablowych w Krakowie, sygn. 29/1865/fot.388

Montaż części na Wydziale Instalacyjnym, 1930. ANK, Krakowska Fabryka Kabli i Maszyn Kablowych w Krakowie, sygn. 29/1865/fot.313

Montaż prasy do obołowiania, 1932. ANK, Krakowska Fabryka Kabli i Maszyn Kablowych w Krakowie, sygn. 29/1865/fot.245

Walcowanie gumy, 1932. ANK, Krakowska Fabryka Kabli i Maszyn Kablowych w Krakowie, sygn. 29/1865/fot.2199

Hala produkcyjna, 1935. ANK, Krakowska Fabryka Kabli i Maszyn Kablowych w Krakowie, sygn. 29/1865/fot.2308

W 1935 roku robotnicy znów zaczęli pracować na dwie zmiany. W 1938 roku obroty wyniosły już 15 mln zł, a załoga wzrosła do około 1250 pracowników (w tym 150 umysłowych). Zakupiono dwa piece tyglowe. W ofercie pojawiły się przewody emaliowane - nastąpiło to w 1937 roku,  po zakupieniu na Węgrzech nowoczesnych maszyn emalierskich systemu Permel oraz licencji na lakier. W tym samym czasie  zainstalowano nowoczesną walcownię miedzi według projektu i wykonawstwa Huty w Witkowicach (Czechy). Wchodząca w jej skład automatyczna zwijarka zwojów walcówki  w 1944 roku została wywieziona do Niemiec. Po wyzwoleniu udało się ją odszukać i ponownie zamontować w fabryce.  Była wykorzystywana w zakładzie aż do 1973 roku.

Kable do elektryfikacji węzła warszawskiego, 1935. ANK, Krakowska Fabryka Kabli i Maszyn Kablowych w Krakowie, sygn. 29/1865/fot.333

Aby zrealizować duże zamówienie (druty, linki, kable dla elektryfikującego się warszawskiego węzła kolejowego), trzeba było wykonywać np. 850-metrowe odcinki kabla o masie około 15 ton. Udało się to dzięki zainstalowaniu suwnicy o odpowiednim udźwigu.

Magazyn części instalacyjnych, 1937. ANK, Krakowska Fabryka Kabli i Maszyn Kablowych w Krakowie, sygn. 29/1865/fot.268

W latach 1936-1937 zakład się rozbudowywał i unowocześniał. Powstały nowe hale produkcyjne - do wytwarzania żywic syntetycznych, bakelitu, pocynowni, laboratorium pomiarowego. W fabryce wytwarzano też lakiery kwasoodporne dla przemysłu chemicznego oraz szpule i bębny drewniane do nawijania drutów.

Dostawa kabli Wisłą, 1937. ANK, Krakowska Fabryka Kabli i Maszyn Kablowych w Krakowie, sygn. 29/1865/fot.424

Przewóz regałów na wózku benzynowym, 1938. ANK, Krakowska Fabryka Kabli i Maszyn Kablowych w Krakowie, sygn. 29/1865/fot.278

Nowo zainstalowana ciągarka drutów, 1938. ANK, Krakowska Fabryka Kabli i Maszyn Kablowych w Krakowie, sygn. 29/1865/fot.435

Montaż kotła obrotowego, 1938. ANK, Krakowska Fabryka Kabli i Maszyn Kablowych w Krakowie, sygn. 29/1865/fot.284

Kotły do wulkanizowania na wydziale gumowym, 1936. ANK, Krakowska Fabryka Kabli i Maszyn Kablowych w Krakowie, sygn. 29/1865/fot.2506

Pracownicy na stanowiskach, 1936. ANK, Krakowska Fabryka Kabli i Maszyn Kablowych w Krakowie, sygn. 29/1865/fot.2309

W roku 1936 roku w Krakowie doszło do robotniczych wystąpień i strajków (w fabryce Suchard, Semperit), odbywały się demonstracje i wiece. Interweniowała policja. Do strajku przyłączyła się także załoga Krakowskiej Fabryki Kabli [ZOBACZ ARCHIWALNE ZDJĘCIA Z TEGO STRAJKU]

Maszyna do cięcia gumy, 1936. ANK, Krakowska Fabryka Kabli i Maszyn Kablowych w Krakowie, sygn. 29/1865/fot.2507

Robotnicy przy zegarze kontrolnym, 1938. ANK, Krakowska Fabryka Kabli i Maszyn Kablowych w Krakowie, sygn. 29/1865/fot.2328

Wnętrze magazynu, 1938. ANK, Krakowska Fabryka Kabli i Maszyn Kablowych w Krakowie, sygn. 29/1865/fot.2327

Wnętrze biura wydziałowego, 1939. ANK, Krakowska Fabryka Kabli i Maszyn Kablowych w Krakowie, sygn. 29/1865/fot.584

W dniu wybuchu wojny powierzchnia zabudowań fabrycznych wynosiła ok. 15 000 m kw.  6 września 1939 roku fabryka została zajęta przez wojska niemieckie. 17 września uruchomiono produkcję - fabrykę przejął początkowo jako zdobycz wojenną Herman Goering Werke, a potem Koncern AEG Berlin. Powstała jednostka Kabelwerk Krakau, nad którą patronat objął berliński Kabelwerk Oberspree.
Gdy front zaczął zbliżać się do Krakowa, Niemcy rozpoczęli wywózkę mienia fabrycznego. Całkowicie ogołocili walcownię, emaliernię i prasownie bakelitu. Z innych wydziałów wywieźli kluczowe maszyny i części. Z fabryki wyjechało wówczas 350 wagonów urządzeń.
18 stycznia 1945 roku Niemcy opuścili fabrykę. Polacy zorganizowali straż fabryczną, znów przyjmowano pracowników.  Początkowo nie otrzymywali oni żadnego wynagrodzenia - mogli jedynie korzystać z zakładowej stołówki.
W tym samym roku rozpoczęły się poszukiwania wywiezionych maszyn. Część znaleziono w leżącym nad Odrą Fuerstenburgu - około 800 ton maszyn załadowano na barki i drogą wodną przetransportowano do Gliwic. Kolejne znalazły się w Budziszynie i w Czechosłowacji (tu Niemcy wywieźli emaliernię). Kompletowanie i montowanie skradzionego wyposażenia trwało do końca 1946 roku.
Zaczął się nowy, powojenny etap historii Krakowskiej Fabryki Kabli.