W miejscu Małego Rynku zapewne jeszcze przed lokacją Krakowa (1257 r.) działał pomocniczy dla Rynku Głównego plac, gdzie początkowo oferowano mieszczanom głównie starzyzną, a później mięso i ryby. W średniowieczu Mały Rynek łączył się z placem Mariackim, odgrodzony od niego jedynie kilkoma drewnianymi domkami zakrystianów rzędem budek mieszczących jatki. Dopiero budowa wikarówki (1631 r.) dokonała urbanistycznego domknięcia placu Mariackiego, zajętego wówczas niemal w całości przez parafialny cmentarz.
Handlową funkcję tego miejsca dokumentują nazwy, jakie na przestrzeni wieków pojawiają się w kronikach: wendeta, forum antiqarium czy wreszcie bezceremonialnie - tandeta czy tandetha.
Na Planie Kołłątajowskim z 1785 roku plac nazywany jest rynkiem rzeźniczym. Jak wspominał kronikarz i historyk Ambroży Grabowski rynek ten jeszcze w początkach XIX wieku zastawiony był rzeczywiście kramami i starymi jatkami rzeźniczymi. Jatki usunięto dopiero w czasach Wolnego Miasta Krakowa, a Senat Rządzący sfinansował budowę nowych (1823-1825 r.) na tyłach kościoła i klasztoru Dominikanów, przy powstających właśnie Plantach, pomiędzy ulicami Sienną i Dominikańską.
Widokówka wydana przez Salon Malarzy Polskich w roku 1903 przedstawia zachodnią i północną pierzeję Małego Rynku. Na pierwszym planie, w lewej części kadru, widać klasztor jezuitów, powstały na przełomie XVI i XVII wieku po przebudowie sześciu sąsiadujących ze sobą domów u zbiegu Małego Rynku i Siennej. Po kasacie zakonu (1773 r.) gmach przekazano na bursę akademicką. Jezuici, którzy wrócili do Krakowa niemal dokładnie sto lat później, odkupili dom z powrotem w 1908 roku.
Narożnik placu Mariackiego i Małego Rynku zajmowała już w pierwszej połowie XVII wieku tzw. Wikarówka. Jak podają zachowane w archiwum kurii metropolitalnej akta, dom ten zbudowano - częściowo na terenie cmentarza przy kościele Mariackim, a po części przy Małym Rynku - w 1631 roku drewnianych domków i straganów.
Niestety Wikarówka okazała się budowlą wykonaną niezbyt solidnie. W latach 20. XX wieku jej podwójne, lecz wypełnione gruzem mury zarysowały się niepokojąco. Od około 1929 roku na łamach krakowskich dzienników trwała dyskusja co zrobić z zagrożonym budowlaną katastrofą budynkiem. Odezwały się wówczas głosy, aby Wikarówkę wyburzyć i pozostawić otwarty, połączony z Małym Rynkiem - plac Mariacki. Gorącym zwolennikiem takiego rozwiązania był m.in. ?Ilustrowany Kurier Codzienny? Mariana Dąbrowskiego.
Dyskusja rozgorzała na dobre w 1934 roku, kiedy zapadła decyzja o rozebraniu budynku. Koncern IKC zaofiarował wówczas wstępnie 5 tys. zł na kupno domu na cele parafialne dla kościoła Mariackiego, w zamian za zgodę na usunięcie Wikarówki.
Na widokówce wydanej przez Drukarnię Narodową podziwiać można unikalny wizerunek pl. Mariackiego z odsłoniętą apsydą bazyliki, już po wyburzeniu Wikarówki.
Na pochodzącej z lat 20. widokówce warto zwrócić uwagę na tłumy odświętnie ubranych krakowian, niepisanym zwyczajem karmiących tu gołębie. Na środku tej części placu ustawiono w październiku 1958 roku fontannę, ozdobioną kopią figurki z ołtarza Wita Stwosza - dar krakowskich rzemieślników z okazji 30-lecia ich Izby. Z istotnych zmian odnotujmy jeszcze udaną próbę odtworzenia gotyckiego wyglądu zadaszenia Ogrojca. Trzy daszki piramidalne wraz ze sterczynami i kwiatonami, wykonane wg pomysłu Franciszka Mączyńskiego zastąpiły (1938 r.) nieciekawe, widoczne tu (widokówka nr 9) pulpitowe nakrycie.
W niedzielę 16 października zapraszamy na spacer po opisywanych placach. Przewodnikiem będzie jak zwykle Krzysztof Jakubowski. Spotykamy się o godz. 11 na Małym Rynku. Do zobaczenia!
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze