W sześciu kolejnych zeszytach prezentujemy historię Krakowa utrwaloną na starych widokówkach. To pokłosie artykułów, jakie Krzysztof Jakubowski od lat zamieszcza na łamach krakowskiego dodatku Gazety Wyborczej. Część z nich autor zebrał teraz w postaci cyklu opowieści o krakowskich placach. Pierwszy numer dotyczy placu Matejki i Rynku Kleparskiego (21 września). W kolejne środy opowiemy o: pl. Szczepańskim (28.09), pl. Kolejowym (5.10), Małym Rynku i placu Mariackim (12.10), placu Św. Ducha (19.10) oraz pl. Na Groblach (26.10). Do każdego zeszytu dołączymy reprint starej widokówki z opisywanym miejscem. Oto zapowiedź poszczególnych zeszytów, z przykładowymi widokówkami i fragmentami archiwalnych map opisywanego rejonu.
Do końca lat 70. XIX wieku rynek dawnego miasta Kleparza - zwany wówczas Placem Głównym - zajmował wielką połać terenu, aż po wschodnią pierzeję dzisiejszego placu Matejki i wielkością niewiele ustępował Rynkowi Głównemu. Po włączeniu Kleparza do Krakowa (1791 r.), targowisko to straciło na znaczeniu, choć ciągle było miejscem wielkich, słynących w całej Galicji, jarmarków końskich. Wkrótce wyburzono ratusz stojący dotąd samotnie na środku placu w miejscu dzisiejszej szkoły podstawowej przy Rynku Kleparskim. Obok, już w czasach średniowiecznych biegła ulica zwana Krowią, jako że mieszkańcy Kleparza pędzili tędy bydło na pastwiska miejskie. Ulicę tę przemianowano później na św. Filipa... Na pocztówce: Plac Matejki z Pomnikiem Grunwaldzkim i symbolicznym Grobem Nieznanego Żołnierza w postaci skromnej kamiennej płyty. Wydawnictwo Polonia, ok. 1935 r.
Plac Matejki i Rynek Kleparski
Pomiędzy ul. Jagiellońską a - zamkniętymi murami miejskimi - ulicami Szczepańską i św. Tomasza stanął, zapewne u schyłku XIII wieku, duży trójnawowy kościół parafialny św. Szczepana. Wkrótce wzniesiono w sąsiedztwie piętrową szkołę oraz kaplicę św. Michała i Macieja, a w końcu XVI stulecia opiekujący się kościołem jezuici wybudowali klasztor i kolegium przeznaczone na nowicjat. W drugiej połowie XVIII wieku po kasacie zakonu jezuitów opuszczony kościół niszczał, a po zajęciu Krakowa przez Austrię pozostałe budynki przeznaczono na koszary (1796 r.)... Na pocztówce: Gmach Starego Teatru po przebudowie na siedzibę Towarzystwa Muzycznego, przeprowadzonej w latach 1903-1906. Wydawnictwo Salonu Malarzy Polskich, 1909 r.
Plac Szczepański
Krakowianie mogli być dumni ze swego dworca. Ten imponujących rozmiarów gmach powstał według projektu Piotra Rosenbauma, - nadinżyniera i radcy budowniczego króla pruskiego, znanego z opracowania planów nieco wcześniejszego, podobnego dworca we Wrocławiu. Jego pierwotny wizerunek znamy dziś jedynie z dwóch litografii i kilku szkiców wykonanych zresztą wtórnie, bo oryginalne plany uległy zniszczeniu... Na pocztówce: Wiadukt kolejowy nad ul. Lubicz, projektu Teodora Talowskiego, ukończony w 1898 r. Wydawnictwo Salonu Malarzy Polskich, 1903 r.
Plac kolejowy i dworzec
W miejscu Małego Rynku zapewne jeszcze przed lokacją Krakowa (1257 r.) funkcjonował pomocniczy dla Rynku Głównego plac, gdzie oferowano na ogół starzyznę. Później handlowano tam przede wszystkim mięsem i rybami. W średniowieczu Mały Rynek łączył się z Placem Mariackim, a odgrodzony był od niego, jedynie kilkoma drewnianymi domkami zakrystianów usługujących w kościele Mariackim oraz rzędem budek mieszczących jatki. Dopiero budowa wikarówki (1631 r.) dokonała urbanistycznego domknięcia Placu Mariackiego, zajętego wówczas niemal w całości przez parafialny cmentarz... Na pocztówce: Mały Rynek z widokiem na kościół Mariacki po wyburzeniu starej Wikarówki. Drukarnia Narodowa, fot. Stanisław Kolowca, 1934 r.
Mały Rynek i plac Mariacki
Plac św. Ducha nie jest - jak zwykło się niekiedy uważać - stosunkowo młodym, sięgającym lat 90. XIX wieku założeniem urbanistycznym. Już bowiem na dość precyzyjnym, tzw. Planie Kołłątajowskim (1785 r.) widoczna jest w tym miejscu całkiem spora, niezabudowana przestrzeń. Plac ten ograniczała wówczas od północy bryła kościoła św. Ducha, stojącego ukosem do ul. Szpitalnej - mniej więcej w miejscu dzisiejszego zieleńca. Kościół św. Ducha połączony był z klasztorem, mieszczącym dawniej szpital prowadzony przez kanoników Ducha św. De Saxia, zwanych duchakami. Ten wartościowy kompleks średniowiecznych zabudowań przeznaczony został przez Radę Miasta do wyburzenia, aby uzyskać miejsce pod budowę przyszłego Teatru Miejskiego. Stało się tak pomimo protestów wielu luminarzy krakowskiej nauki i kultury, z późniejszym konserwatorem zabytków miasta Stanisławem Tomkowiczem i mistrzem Janem Matejką na czele... Na pocztówce: Plac św. Ducha z urządzonym w 1929 r. dworcem autobusowym. Wydawnictwo Sztuka, 1930 r.
Plac Św. Ducha i okolice
XVIII-wieczny budynek dawnego Browaru Królewskiego przy ul. Powiśle, przekształcony na koszary. Widok z dębnickiego brzegu. Kartka pocztowa z 1911 r.
Podzamcze, Powiśle, Na Groblach....
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze