Alfabet prezydenta Jacka Majchrowskiego [ZDJĘCIA]

Odpalony przez prezydenta Jacka Majchrowskiego i jego pełnomocnika do spraw kultury Filipa Berkowicza projekt "Sześć Zmysłów" miał wypromować Kraków w Europie i na świecie jako miasto kultury oraz wielkich festiwali. To zamierzenie w dużej mierze zrealizowano z sukcesem, czego najlepszym dowodem są muzyczne imprezy Misteria Paschalia i Sacrum Profanum, rekomendowane i relacjonowane przez najpoważniejsze branżowe pisma muzyczne, transmitowane przez zagraniczne media i ściągające do Krakowa rzesze melomanów z całego świata.

Co z tego jednak, skoro po paru latach trwania projektu okazuje się, że budżetowa dziura w gminnej kasie nie pozwala na swobodne programowanie imprez i podpisywanie kontraktów z zaproszonymi artystami (casus zeszłorocznej edycji międzynarodowego festiwalu teatralnego Boska Komedia), a dyrektorzy imprez muszą błagać prezydenta i radnych o dodatkowe pieniądze? Projekt ambitny i ciekawy, szkoda jednak, że prezydent i jego urzędnicy nie potrafili go dotąd ubrać w profesjonalny plan biznesowy.

Krakowskie Biuro Festiwalowe stało się jednak sprawną maszynką organizacyjną wszelkiego rodzaju imprez - od wielkich plenerów (wianki, sylwester), przez wielkie festiwale (wspomniane Sacrum Profanum oraz Selector Festival i Festiwal Muzyki Filmowej) oraz wydarzenia o randze międzynarodowej (uroczystości pogrzebowe pary prezydenckiej na Wawelu, 70. rocznica wybuchu II wojny światowej), po niewielkie imprezy o charakterze lokalnym. KBF jest także operatorem Regionalnego Funduszu Filmowego, wspierającego produkcje filmów związanych z Krakowem i Małopolską, a także projektu Film Commission, którego celem jest pomoc producencka przy realizacji filmów.

Gdyby nie to, że są potrzebne, że bez szczątkowej choćby realizacji już dawno nie byłby prezydentem, prof. Majchrowski najchętniej w ogóle by ich nie realizował. Bo to i działki trzeba wykupić, i pozwolenia budowlane trzeba sobie wystawić. Mnóstwo zawracania głowy... Na wszelki wypadek więc naprawdę wielkich projektów, jak budowa dwupasmówki do lotniska w Balicach czy III obwodnicy z al. Armii Krajowej do Pychowic i Łagiewnik, prezydent w ogóle nie dotyka! Nic dziwnego, że obietnice tego, co ma być zrealizowane w czasie jego trzeciej kadencji, nie różnią się niemal niczym od tych sprzed czterech lat. Majchrowski skupia się za to na inwestycjach w kulturę, a to wychodzi już całkiem przyzwoicie. Mamy podziemne muzeum pod Rynkiem (choć historycy je krytykują), muzeum w fabryce Schindlera, czekamy na Muzeum Sztuki Współczesnej. I tylko budowa centrum kongresowego idzie jak po grudzie. Cztery lata temu zapowiadał, że będzie ono jego wyzwaniem w drugiej kadencji, że rozpocznie jego budowę... I znów się nie udało, jeśli nie liczyć postawienia płotów przy rondzie Grunwaldzkim i symbolicznego wbicia łopaty w ziemię.

Przez osiem lat nie udało się prezydentowi wprowadzić w życie żadnego programu reformującego system działalności miejskich instytucji kultury. Zamiast tego tworzył nowe, a kiedy przyszedł światowy kryzys gospodarczy, okazało się, że w gminnej kasie nie ma pieniędzy na ich utrzymanie. I trzeba było ciąć: od liczby premier, wystaw, koncertów, po zatrudnianych tam ludzi.

W końcu przygotowanie strategii działania prezydent zrzucił na kark radnych i wspomagających ich paru urzędników. Po ponad roku powstał wreszcie Projekt Strategii Rozwoju Kultury w Krakowie na lata 2010-2014. Można by jeszcze przemilczeć, że ujrzał światło dzienne pod koniec 2010 roku, podczas gdy tego roku również dotyczy. Trudno już jednak wybaczyć, że zamiast projektu strategicznych działań i kierunków dostaliśmy najzwyklejszy rejestr obecnej sytuacji krakowskiej kultury oraz zbiór pobożnych życzeń dyrektorów instytucji.

Walka o mienie miejskie z Komisją Majątkową to niekwestionowany sukces Jacka Majchrowskiego. O likwidowanej obecnie komisji mówią dziś wszyscy: ministrowie, dziennikarze, biskupi. Ale w 2006 r., gdy Komisja Majątkowa zabrała Krakowowi na niejawnym posiedzeniu sześć cennych działek w centrum miasta, nikt z polityków nie miał odwagi polemizować z Kościołem w sprawie oddawanego mu mienia. Jacek Majchrowski był pierwszym, który się na to odważył (wcześniej protestowała tylko mała gmina Supraśl). Gdy krakowskie działki przeszły decyzją komisji na własność zakonu cystersów, Majchrowski zapowiedział, że o sprawiedliwość będzie walczył do upadłego, nawet jeśli miałby występować do Trybunału w Strasburgu. Zaczął od sądu. Potem próbował zainteresować sprawą Trybunał Konstytucyjny, ale na wysłanie wniosku nie odważyli się krakowscy radni spod znaku PO i PiS.

SLD jest ważne, bo to SLD stworzyło prezydenta. Tak przynajmniej twierdziła w tym roku europosłanka Joanna Senyszyn, która publicznie ubolewała nad niewdzięcznością Jacka Majchrowskiego. - To myśmy go stworzyli, gdy osiem lat temu nieznany szerzej profesor został naszym kandydatem na prezydenta Krakowa. Wciąż go lubimy, ale jest to miłość nieodwzajemniona - żaliła się eurodeputowana, grożąc prezydentowi, że sama jest gotowa powalczyć o prezydenturę Krakowa z ramienia SLD.

Jacek Majchrowski rzeczywiście bardzo szybko wyzwolił się z partyjnych okowów. Zaraz po wyborze na prezydenta zawiesił członkostwo w partii, a w magistracie otoczył się ludźmi kojarzonymi z różnymi poglądami politycznymi. Zawsze akcentował też swą apolityczność, przyznając jedynie, że "serce ma po lewej stronie". W kolejnych wyborach nie zgodził się na zblokowanie list swojego komitetu z listami SLD. Efekt? Do rady miasta nie dostał się żaden kandydat Sojuszu. W tych wyborach SLD, choć ostatecznie poparło Majchrowskiego, też ma własne, odrębne od prezydenta listy.

W kontaktach z SLD prezydent miał również bardzo dobre chwile - przez pewien czas mówiło się nawet, że może być kandydatem tej partii na prezydenta Polski. Jacek Majchrowski nie palił się jednak do tego. - Na deptaku w Krynicy panowie Kwaśniewski i Napieralski rzucili mi w luźnej rozmowie "Byłbyś dobrym kandydatem na prezydenta". Nic więcej - bagatelizował propozycję.

Prezydent jako człowiek bywały w świecie rzadko zapewne przekracza progi tak mało ekskluzywnych przybytków jak motele. Ale raz mu się zdarzyło i gorzko tego pożałował. Nie dlatego, że motel Krak nie oferował nadzwyczajnych warunków. Poszło o kluczyk, którego prezydent w porę nie oddał. Kluczyka do pokoju nr 71 prezydent miał użytkować przez rok. O zapłatę upomniał się biznesmen Wacław Stechnij, prezes spółki Forte, która dzierżawiła od miasta motel. Pieniędzy za udostępniony prezydentowi pokój zażądał, gdy drogi obu panów się rozeszły. Najpierw wymienił zamek w pokoju, potem poszedł z pozwem do sądu. Wszyscy zastanawiali się, po co prezydentowi pokój w motelu. Stechnij w pozwie o zapłatę napisał, że prezydent miał twierdzić, iż potrzebował miejsca, gdzie "mógłby spokojnie spotykać się z urzędnikami magistratu oraz przeegzaminować studentów, bo nie lubi tego robić na uczelni". Prezes Forte nie omieszkał oczywiście wymienić osoby, które miały spotykać się z prezydentem w motelowym zaciszu.

Muzeum w Fabryce Schindlera eksponujące losy wojennego Krakowa słusznie porównywane jest z warszawskim Muzeum Armii Krajowej. Porównywane i chwalone.

Nową atrakcją miasta jest też przestrzeń pod Rynkiem Głównym. Multimedialna wystawa doczekała się wprawdzie wielu zachwytów odwiedzających ją gości, ale ta inwestycja, prowadzona w sercu historycznego Krakowa, wzbudziła też wiele kontrowersji. Środowisko konserwatorów i historyków oburzone efektami przeprowadzonych prac stwierdziło, że na wielkiej przestrzeni doszło do trwałego i nieodwracalnego zniszczenia warstw archeologicznych, będących niezastąpionym źródłem wiedzy historycznej miasta.

"E tam" - prezydent Jacek Majchrowski tak właśnie reaguje na sprawy związane z krakowską edukacją. Absolutnie go nie podniecają. Co więcej, nie chce mu się nawet wypróbować podsuwanych mu pod nos przez radnych gotowych rozwiązań, które mogłyby ofertę edukacyjną miasta uczynić znacznie lepszą, choć w Krakowie wciąż jest za mało przedszkoli tam, gdzie naprawdę są potrzebne (na osiedlach kombinatach zamieszkanych przez ludzi z małymi dziećmi), i skandalicznie mało żłobków. Nie zdecydował się na stworzenie nowych placówek dla maluchów w tzw. kontenerach. Są nieporównywalnie tańsze od budowy nowych żłobków i przedszkoli oraz estetyczniejsze od tych już stojących. Realizuje za to inny pomysł - adaptacje na przedszkola pomieszczeń w miejskich budynkach czy rozmowy z deweloperami, by tworzyli przedszkola w nowo stawianych blokach. Tyle że to trudniejsze i bardziej kosztowne niż kontener! A i liczba wygospodarowanych w ten sposób miejsc dla dzieci jest znacznie mniejsza.

Prezydent boi się zdecydowanych ruchów, które budżetowi edukacji mogłyby przynieść znaczne oszczędności. Zapowiadana od kilku lat likwidacja trzech Zespołów Ekonomiki Oświaty (urzędów molochów ze zdecydowanie zbyt dużą armią urzędników zajmujących się obsługą finansową krakowskich szkół) znalazła swój żałosny finał w ubiegłym roku. Żałosny, bo teoretycznie dwa zespoły zostały zlikwidowane, ale praktycznie stanowiska stracili tylko ich dyrektorzy. Armia urzędników przeniosła się do pracy pod inny adres.

Podsumowując rządy Majchrowskiego, zawsze trzeba wspomnieć o przyzwoleniu na funkcjonowanie w Krakowie tak zwanego bonu edukacyjnego. Tak zwanego, bo z ideą prawdziwego bonu niewiele ma wspólnego. W "Gazecie" pisaliśmy o tym nieraz. Prawdziwy bon to pieniądze idące do szkoły za uczniem, którymi jej dyrektor może swobodnie zarządzać (im więcej szkoła przyciągnie uczniów, tym jest bogatsza). Odpowiedzialni za oświatę urzędnicy nie zdecydowali się jednak na danie dyrektorom kasy do ręki. Podobnie jak nie pozwolili im rządzić nauczycielskimi etatami w szkole (to idea prawdziwego bonu). Wymyślili za to wzór, według którego wyliczają, ile szkole w zależności od liczby uczniów potrzeba nauczycieli, kucharek, intendentek itp. Efekt? Dziś w Krakowie małe szkoły tworzą 30-osobowe klasy, by utrzymać etat bibliotekarki. - Trzeba wszem i wobec ogłosić, że to, co jest w Krakowie, nie jest bonem, inaczej zohydzi słuszną ideę w całej Polsce - alarmował poseł Jarosław Gowin. O wycofanie tzw. bonu ze szkół apelowali radni, ale prezydent ich nie posłuchał.

Osoba, którą Majchrowski wybrał, by pomagała mu rządzić oświatą, to wiceprezydent Elżbieta Lęcznarowicz - zero inicjatywy i skuteczności. Przecina wstęgi wyremontowanych sal gimnastycznych i przemawia, wręczając nagrody nauczycielom. Poza tym kompletnie niewidoczna.

To problem, z którym boi się zmierzyć większość rządzących polskimi miastami. Również profesor Majchrowski nie ma odwagi wprowadzić nowych ostrzejszych ograniczeń w parkowaniu i poruszaniu się w najstarszej części Krakowa, która każdego popołudnia jest zapchana samochodami. Także program budowy podziemnych parkingów jest na etapie niemal sprzed dekady. Co prawda jeden już powstał, ale aby można było mówić o ofercie z prawdziwego zdarzenia, takich parkingów potrzeba kilka, a prezydent wycofuje się z ich budowy przy każdym proteście, np. mieszkańców na pl. Inwalidów czy handlarzy przed halą targową.

Nadzieje były spore: Kraków miał w ogóle posiadać politykę rowerową, czyli nie tylko promować jazdę na dwukołowcach, lecz także respektować założenia Karty brukselskiej, którą podpisał - mieliśmy zwiększyć udział rowerów w ruchu drogowym do 15 procent (do 2020 roku). Niestety, wciąż mamy słabe 2 procent. Ale jak ten udział zwiększać, skoro nie przybywa nam DDR (dróg dla rowerów)? Były dobre lata, kiedy powstawały kilometry ścieżek, ale ostatnio możemy się pochwalić zaledwie kilkuset metrami. Budżet na infrastrukturę rowerową też nie jest taki, jaki być powinien w mieście, które jako pierwsze w Polsce otworzyło bezobsługową wypożyczalnię rowerów miejskich - w tym roku zaledwie 500 tys. zł! Wspomnianą wypożyczalnię można uznać za sukces jedynie w połowie - jest, ale wcale się nie rozwija.

Wielką porażką jest brak nadzoru nad instytucjami, które odpowiadają za realizację inwestycji drogowych w mieście (w kontekście rowerów) - ZIKiT oraz Agencją Rozwoju Miasta. Mimo ustaleń zespołu zadaniowego ds. ścieżek rowerowych, który opiniuje projekty pod kątem infrastruktury rowerowej, wciąż mamy buble i niedoróbki: słupy na środku ścieżek, urywające się trasy, DDR prowadzące donikąd, wykonane z kostki betonowej zamiast asfaltu. Przeważająca część DDR jest robiona "po uważaniu".

A tu i ładnie, i brzydko. Obiekt przy ul. Reymonta to pokaz nieudolności i braku wyobraźni władz miasta. Prezydent Majchrowski bezkrytycznie (i bez przetargu) przyjął jako projektanta laika w zakresie budowania stadionów architekta Wojciecha Obtułowicza, którego wymyśliła Wisła. Projekt był pełen wad - od legendarnej jednej szatni dla dwóch drużyn, przez brak odpowiedniej liczby kas i parkingu, po "efekt brutalizmu", czyli elewację stadionu, która miała zostać wykonana z betonu architektonicznego, ale zastąpiono go tańszym betonem konstrukcyjnym. Poza tym stadion był budowany etapami (pierwsza trybuna powstała w 2006 r.), co tylko wydłużyło modernizację.

Na dodatek w dobie, kiedy obiekty piłkarskie buduje się tak, by kibic mógł niemal poczuć pot zawodnika, odległość trybun od murawy jest tak duża, że - jak stwierdził jeden z byłych trenerów Wisły - "można by tam poprowadzić najszerszą ulicę Krakowa". W efekcie ciągłych problemów z projektem miasto kilkakrotnie ogłaszało kolejne terminy oddania całego stadionu i za każdym razem musiało te obietnice odwoływać. Ostatnio miał być gotowy na dziś, czyli na mecz Wisły z Legią Warszawa, ale i to się nie udało.

A mogło być tak pięknie, jak jest po drugiej stronie Błoń. Na projekt stadionu Cracovii był konkurs, koszt inwestycji był trzy raz mniejszy (około 157 mln zł), a cała budowa trwała zaledwie 15 miesięcy, a nie sześć lat. W efekcie powstał obiekt nazywany perełką, ładnie wpisujący się w otoczenie, funkcjonalny, a także dużo tańszy w utrzymaniu.

Prezydent obiecywał także, że Wisła i Cracovia podczas prac, które uniemożliwią im grę na swoich stadionach, nie będą musiały wyprowadzać się z Krakowa. Miały grać na obiekcie przy Suchych Stawach, ale brak porozumienia z cystersami i konflikt z Hutnikiem sprawiły, że przez pół roku kluby tułały się do Sosnowca.

- Nazywam się Jan Tajster i jestem niepokorny - mówił przed krakowskim sądem najbardziej kontrowersyjny urzędnik miejski za kadencji Jacka Majchrowskiego. To prezydent ku zaskoczeniu wszystkich podał mu pomocną dłoń, gdy Tajster w atmosferze skandalu przestał być szefem Zarządu Cmentarzy Komunalnych, i powierzył mu kierowanie zarządem miejskich dróg. Media ochrzciły urzędnika mianem "niezatapialnego", bo trwał na stanowisku mimo kolejnych burz wokół jego osoby. Majchrowski pytany przez dziennikarzy, dlaczego nie zwolni kontrowersyjnego urzędnika, odpowiadał: - Dlatego że jest, moim zdaniem, bardzo dobrym dyrektorem i jest to jedyny dyrektor ze wszystkich dyrektorów w urzędzie, który dostaje zadanie do wykonania, a później przychodzi i melduje jego wykonanie.

Na magistrackich korytarzach szeptano, że prezydent darzył Tajstera nieograniczonym zaufaniem, którego nie zmącił nawet wyrok skazujący Tajstera na grzywnę za słynny zimowy paraliż miasta przed kilkoma laty. Prezydent ze swadą odpowiadał wtedy dziennikarzom: - Skazany nieprawomocnie. Czekamy na prawomocny wyrok. Kiedy pojawiły się sygnały o nękaniu pracowników przez dyrektora zarządu dróg, prezydent przekonywał na łamach ?Gazety?: - A co to jest mobbing? Jeśli chodzi o telefony późno w nocy, to nie ma to nic wspólnego z nękaniem, bo jeśli ktoś chce pracować w ZDiT, musi się z tym liczyć.

Przez dwie kadencje nie udało się uporządkować centrum miasta. Z pojawiających się co chwilę na Rynku tandetnych bud kpią już i krakowianie, i turyści. Nie udało się też posprzątać centrum ze szpecących reklam i szyldów.

Powolne procedury związanych z wydawaniem decyzji zezwalających inwestorom na budowę w Krakowie, to jedna z najciemniejszych stron prezydentury Jacka Majchrowskiego. Przez lata Kraków nie poradził sobie z łatką miasta nieprzyjaznego inwestorom - bo jak ma być przyjazny, kiedy na decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu trzeba czekać nawet dwa lata?

Mimo to, że nowością tej kadencji jest 20 tys. nowych miejsc pracy w zupełnie nowej branży - w centrach usług dla biznesu (księgowość, kadry, call center), w kilku nowych biurowcach, to symbolem będzie raczej straszący wciąż szkieletor i niedoskonałe rozumienie potrzeb przedsiębiorców przez władze miasta.

Oficjalnie samorządy polityki zagranicznej nie prowadzą, bo od tego jest rząd. Ale nie w Krakowie. W 2003 r., kilka dni przed wizytą George'a W. Busha, prezydent Majchrowski w opublikowanym w prasie artykule porównał prezydenta USA do Stalina i zbrodniarzy hitlerowskich. Jego krytyka wojny w Iraku skończyła się żądaniem strony amerykańskiej, by prezydent Krakowa nie uczestniczył w powitaniu i pożegnaniu Busha. Prezydent Krakowa żądanie spełnił z nawiązką, bo kiedy pojawiła się okazja do promocji miasta w Nowym Jorku (zaproponował ją związany z Krakowem konsul generalny RP w Nowym Jorku Krzysztof W. Kasprzyk), Jacek Majchrowski miał powiedzieć, że latać nie lubi. W późniejszej rozmowie z "Gazetą" tłumaczył, że nie lubi przechodzić kontroli na amerykańskich lotniskach, ale i tak wywołał burzę, a z nią dyskusję o kiepskiej i niekonsekwentnej promocji miasta.