Panna młoda to Chana (Nehama Gołda) Halberstam (powyżej zdjęcie z Narodowego Archiwum Cyfrowego), pan młody - Mojżesz Stempel z Krakowa. Ich ślub i wesele odbyły się w Bobowej, na dworze słynnego cadyka Benziona (inna pisownia: Ben Sion, Ben-Zion, Ben-Cion) Halberstama.
Ilustrowany Kuryer Codzienny donosił wówczas:
Archiwum
Wśród korespondentów relacjonujących to głośne wydarzenie towarzyskie był Jan Lankau. Swój barwny opis zamieścił na łamach ilustrowanego pisma "Światowid" ( w numerze 12 / 1931), w artykule pt. W Bobowej u cadyka Halberstamma. Fotografie (obecnie w posiadaniu Narodowego Archiwum Cyfrowego) wykonał Wilhelm Aleksandrowicz.
Oto jak zaczyna swą opowieść Lankau:
Gdyby mój wóz miał oczy, to płakałby, jak bóbr. Kazałem mu bowiem w ubiegły wtorek gnać po ślizgawicy i błocie z Krakowa do Bobowej, po drodze pełnej dziur i wybojów i to szybko, aby na miejsce zdążyć na południe. Poczciwa maszyna nie zawiodłam gdyż punktualnie o 12-tej minęła tablice z napisem: Bobowa, pow. Grybów, województwo krakowskie.
- Więc to tu!
Narodowe Archiwum Cyfrowe
Otóż dnia 10 bm. reb Halberstamm wydawał swą córkę Hanę za talmudystę Mojżesza Stempla. Fakt ten wywołał ogromne poruszenie wśród żydów, których tysięczne rzesze ruszyły do Bobowej piechotą, furmankami i specjalnymi pociągami, aby wziąć udział w uroczystościach weselnych - relacjonuje dalej Jan Lankau.
Narodowe Archiwum Cyfrowe
Narodowe Archiwum Cyfrowe
Tuż przy stacji w Bobowej zagradza nam drogę dziarski krakus w czapce z pawiem piórem i woła gromko:
- Hałlt!
Któżby takiego rozkazu nie usłuchał, mój szofer mimowoli nacisnął hamulce.
- Wer kimmt? - padło nowe zapytanie.
- Sprawozdawcy Światowida.
- A, to bardzo nam przyjemnie, moje uszanowanie z panem, niech panowie pozwolą na dworzec, tam zaraz przyjedzie rabin, aby powitać swojego zięcia.
- Doskonale!
Nie trzeba dodawać, że ten nasz Krakus nie pochodził z Bronowic, tylko z Chrzanowa, był to bowiem stary żyd, o rudym zaroście, przebrany za Krakusa.
I relacjonuje dalej dziennikarz:
- Cóż to za maskarada - zapytałem jednego z ciekawskich, którzy gromadą otoczyli auto.
- U nas jest taki zwyczaj, że na wesele przebierają się żydzi za kozaków, krakusów, ułanów i huzarów, żeby było wesoło i żeby był nastrój purimowy.
Jakby na potwierdzenie tych słów ujrzeliśmy całe falangi górali, dragonów, maharadżów i gwardji pieszej, uwijające się przed dworcem.
Jan Landau: W Bobowej u cadyka Halberstamma; Światowid, 12 / 1931
Narodowe Archiwum Cyfrowe
Wszedłem do kancelarii. Przede mną siedział na fotelu syn Syonu Ben Sion, rabin-cudotwórca Halberstamm z Bobowej. Twarz miał suchą i ascetyczną. Długa czarna broda, w której przeświecały srebrne nitki siwiejących włosów, spadała mu na piersi. Głęboko osadzone, mądre i przenikliwe oczy patrzały zza okularów łagodnie i badawczo.
Rabin wstał na moje powitanie i odłożył cygaro. Przedstawiłem się.
- Pozwoli pan rabin, że złożę mu gratulacje z powodu ślubu jego córki.
- Dziękuję bardzo. Pan jest z Kurjera i Światowida? Kurjer to bardzo poczytne pismo, liczą się z niem w całej Europem a nawet i w Rosji.
- Skąd pan rabin o tym wie?
- Ja wiem.
- A czy pan rabin Kurjera czytuje?
- Jak tam jest co ciekawego, to mi czytają. Byłem teraz 10 dni w Zakopanem, aby trochę odpocząć. Ale pogoda nie dopisała.
Zamieniliśmy ze sobą jeszcze kilka zdań i rozmowa nasza była skończona.
Reb Halberstamm polecił mnie opiece swojego zaufanego Szaji Weinberga i znowu usiadł w fotelu i pogrążył się w zadumie. Muszę przyznać, że rabin ten ma rzeczywiście w sobie coś pociągającego i coś, co zniewala do szacunku. W okazałym lisim kołpaku i atłasowym chałacie wygląda, jak ucieleśnienie rabina-cudotwórcy, takie jakiem chcą je widzieć tłumy.
Jan Landau: W Bobowej u cadyka Halberstamma; Światowid, 12 / 1931
Na zdjęciu u góry: cadyk cudotwórca z Bobowej Ben Sion Halberstam podczas uroczystości położenia kamienia węgielnego pod budowę szkoły talmudycznej w Jaśle (styczeń 1934). Narodowe Archiwum Cyfrowe.
U dołu: mąż zaufania rabina Halberstama Szaje Weinberg (w środku na pierwszym planie) w towarzystwie syna (stoi za swoim ojcem) i zaproszonych gości (Narodowe Archiwum Cyfrowe).
Narodowe Archiwum Cyfrowe
Tymczasem na peronie uczynił się tumult, nadjeżdżał bowiem specjalny pociąg z Krakowa z panem młodym i gośćmi. Reb Halberstamm powitał swego zięcia i wśród powszechnego entuzjazmu, wyprowadził go do powozu, poczem uformował się pochód, który ruszył do miasta.
Jan Landau: W Bobowej u cadyka Halberstamma; Światowid, 12 / 1931
Zdjęcie powyżej: pan młody wśród chasydów. Obok także rabin Ben Sion Halberstamm (Narodowe Archiwum Cyfrowe).
Narodowe Archiwum Cyfrowe
Z dworca goście podążyli w długim orszaku do miasteczka.
Otwierali go 'kozacy' i 'krakusi' oraz cały oddział pieszej gwardji w tekturowych czakach. Rabin cudotwórca, jego zięć i najbliższa rodzina oraz inni dostojnicy jechali w powozach, dostarczonych przez okoliczne ziemiaństwo i na bryczkach.
Jan Landau: W Bobowej u cadyka Halberstamma; Światowid, 12 / 1931
Narodowe Archiwum Cyfrowe
Narodowe Archiwum Cyfrowe
Orszak w drodze ze stacji do miasteczka (Narodowe Archiwum Cyfrowe):
Narodowe Archiwum Cyfrowe
Narodowe Archiwum Cyfrowe
Narodowe Archiwum Cyfrowe
Narodowe Archiwum Cyfrowe
Narodowe Archiwum Cyfrowe
Narodowe Archiwum Cyfrowe
Narodowe Archiwum Cyfrowe
Przed domem rabina pochód rozwiązał się, ja zaś zostałem zaproszony z polecenia rabina, jako jego gość, na obiad do hotelu Suskind.
Za stołem obok mnie usiedli rabin z Wadowic, przełożony kahału z Chrzanowa, mistrz ceremonii Szaje Wienberg i jeszcze kilku innych dygnitarzy. Zgodnie z rytuałem nie zdejmowaliśmy kapeluszy z głowy. Potrawy były dostarczane z kuchni samego rabina. Gospodarz przedewszystkiem wystarał się o starą paschalną śliwowicę i nalawszy kieliszki, rzekł z namaszczeniem:
- Haim!
- Siulem! - odpowiedzieli obecni.
Potem poczęstowano mnie doskonałą rybą po żydowsku, kurą, chałą i piwem.
Jan Landau: W Bobowej u cadyka Halberstamma; Światowid, 12 / 1931
Narodowe Archiwum Cyfrowe
Największą osobliwością Bobowej jest oczywiście dom rabina Halberstamma, zwykły, skromny piętrowy domek.
Jan Landau: W Bobowej u cadyka Halberstamma; Światowid, 12 / 1931
Narodowe Archiwum Cyfrowe
Narodowe Archiwum Cyfrowe
Panna młoda podczas uroczystości ślubnych w synagodze (Narodowe Archiwum Cyfrowe).
Zaprowadzono mnie także do synagogi, gdzie właśnie zjawił się pan młody, aby ostatnie godziny przed ślubem przepędzić na modlitwie. W międzyczasie panna młoda zabawiała się ze swojemi rówieśniczkami w izbie, do której wstęp dla mężczyzn był wzbroniony. O godzinie 6-tej wieczór odbył się sam ślub. Para młoda stanęła pod baldachimem i tam otrzymała wśród powszechnego szlochu obecnych błogosławieństwo z rąk cudotwórcy.
(...) Był to widok jedyny w swoim rodzaju i egzotyźmie.
Jan Landau: W Bobowej u cadyka Halberstamma; Światowid, 12 / 1931
Poniżej: najstarszy i najmłodszy syn cadyka.
Narodowe Archiwum Cyfrowe
Miało się już ku zachodowi, kiedy żegnany owacyjnie ruszyłem w powrotną drogę. Na odjezdnem jeszcze kilku patrjarchów otarło się o moje palto i westchnęło żałośnie:
- Pan to ma szczęście, bo pan rozmawiał ze samym synem Sionu, rabinem-cudotwórcą Halberstammem z Bobowej. Pan to ma szczęście...
Jan Landau: W Bobowej u cadyka Halberstamma; Światowid, 12 / 1931
Założycielem bobowskiej dynastii był rabin Szlomo Halbersztam (1847 - 1906 ), a kontunuatorem - syn Bencjon (1874 - 1941). W latach międzywojennych była to jedna z najbardziej wpływowych chasydzkich grup. W Bobowej powstała znana szkoła talmudyczna (jesziwa El Chaim), do miasteczka przyjeżdżało na większe święta nawet kilkadziesiąt tysięcy chasydów.
Po wybuchu II wojny Bencjon Halberstam wyjechał do Tarnowa, potem do Lwowa. Tam w 1941 roku, po wkroczeniu wojsk niemieckich do miasta, został wraz z członkami rodziny aresztowany, a potem zamordowany. Zginął wówczas także Mojżesz Stempel.
Przeżył jego urodzony w 1908 roku syn Szlomo, któremu udało się wyjechać z Polski. Osiedlił się w USA, w Nowym Jorku (w Borough Park). Jego następcą był najstarszy syn, Naftali.
Skupisko bobowskich chasydów istnieje nadal w USA , a także w Antwerpii, Toronto, Montrealu, Londynie, Jerozolimie. Córka Nechamy Gołdy i Mojżesza Stempela (czyli państwa młodych z pamiętnego wesela) osiadła w Londynie.
W 2013 roku w Bobowej odbyło się wielkie widowisko. Tysiące gości mogło obejrzeć rekonstrukcję tamtego pamiętnego wesela córki cadyka. Specjalny pociąg retro przybył na bobowski dworzec, barwny orszak wyruszył do miasteczka, gdzie odbyła się ceremonia zaślubin. Obszerną fotorelację z tego wydarzenia można zobaczyć w serwisie Podgórze24.pl
I jeszcze ciekawostka, nie związana z cadykiem. Właścicielami majątku ziemskiego w Bobowej byli Długoszowscy. I to tutaj właśnie wychowywał się syn właścicieli - późniejszy gen. Bolesław Wieniawa - Długoszowski, jedna z najbarwniejszych postaci II RP.
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze