Katarzyna Kozyra, której wystawę pod nazwą "Wystawa" zwiedzać można od dziś w Gmachu Głównym Muzeum Narodowego w Krakowie, silne emocje wzbudziła już w 1993 roku dyplomową "Piramidą zwierząt", która przedstawiała spreparowane ciała konia, psa, kota i koguta ustawione jedno na drugim (na krakowskiej wystawie można obejrzeć film z realizacji tego projektu).
W ciągu kolejnych kilkunastu lat zdążyła zasłużyć na miano jednej z czołowych artystek tworzących w nurcie tzw. sztuki krytycznej. Stało się to dzięki takim pracom, jak m.in. "Olimpia", "Łaźnia" czy "Święto wiosny". Aż po ubiegłoroczny projekt "Casting", w ramach którego widzowie zamieniali się z nią rolami, by stać się Katarzyną Kozyrą.
W całej swej karierze była cenzurowana i nagradzana. Zdobyła honorowe wyróżnienie na Biennale w Wenecji oraz Paszport "Polityki", ale też laur "Machiny" za kulturalny obciach roku. Teraz - w retrospektywnej postaci - oglądać ją można na ekspozycji w Krakowie. Wystawa "Wystawa" to wystawa obowiązkowa.
Praca dyplomowa Katarzyny Kozyry, która przedstawiała spreparowane ciała konia, psa, kota i koguta ustawione jedno na drugim, wzbudziła mnóstwo kontrowersji. Autorka odpowiedziała na liczne zarzuty w liście do "Gazety Wyborczej": "Zadawanie śmierci zwierzętom w sposób cywilizowany i przemysłowy odbywa się anonimowo i poza oczami późniejszych konsumentów. Odebranie życia zwierzęciu w sposób jawny i przez indywiduum - jest powodem oburzenia i napiętnowania. Świadomie wystawiłam się na tę próbę. Stokroć straszniejszą była obserwacja śmierci konia niż wszystkie inwektywy, które padły pod moim adresem. Chcąc być konsekwentną, wzięłam na swoje sumienie także śmierć zwierząt padłych. Moja kompozycja jest o śmierci generalnie i o śmierci tych konkretnych czterech zwierząt."
To cztery wielkoformatowe fotografie powstałe pod wpływem wydarzeń w byłej Jugosławii. Przedstawiają nagie postacie kobiece, sprawiające wrażenie w równej mierze bezbronnych, co niemających nic do ukrycia, na tle ogromnych symboli: Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca (w MNK zobaczymy je, co wbrew pozorom dość rzadkie, nareszcie nie do góry nogami). Na dwóch z prac kompozycję uzupełniają... świeże warzywa. "Znak czerwonego czerwienią krwi krzyża i półksiężyca to symbole organizacji humanitarnych niosących pomoc człowiekowi. Realizując tę pracę, myślałam o symbolicznej metaforze bratobójczej rywalizacji i walki na tle ideologii religijnych i etnicznych" - wyjaśniała artystka przy okazji jednej z wcześniejszych prezentacji "Więzów krwi". W 1999 roku dwie fotografie z tej pracy zostały ze sobą zestawione na billboardzie w ramach Otwartej Galerii AMS. Były ocenzurowane
Najbardziej znaną częścią tej pracy jest barwna fotografia, na której Kozyra po przebytej chorobie nowotworowej leży upozowana na Olimpię ze słynnego - niegdyś skandalizującego - obrazu Eduarda Maneta. Całość instalacji tworzą jednak jeszcze dwa zdjęcia ("Olimpia-staruszka" i "Olimpia-kroplówka") oraz film wideo rejestrujący zabieg kroplówki. Każda z tych części na zasadzie kontrastu zestawia XIX-wieczny akt z wizerunkiem ciała chorego i starego. "To bardzo osobista praca i całkiem świadomy ekshibicjonizm. (...) Przez trzy lata funkcjonowałam z kroplówką, tak jak inni z papierosami czy wódką. To była moja rzeczywistość. Żyłam w szpitalach, gabinetach, na naświetlaniach, wśród tej mniejszości, a może i większości, której coś dolega. Byłam przywiązana do lekarskiej opieki, uzależniona od niej jak pies od człowieka" - mówiła o tej pracy artystka w jednym z wywiadów. Razem z wcześniejszą - napastliwie krytykowaną - "Piramidą zwierząt" to właśnie "Olimpia" zagwarantowała Kozyrze silną pozycję w czołówce artystów tworzących w nurcie tzw. sztuki krytycznej.
Nierzadko mitologizowane przez mężczyzn wnętrze damskiej łaźni publicznej na wideoinstalacji Kozyry zaskakuje odarciem z erotyzmu. Dokumentalne nagrania artystka skonfrontowała w swej pracy z płótnami Ingresa i Rembrandta, co uzmysławia odbiorcy relatywizm kanonu kobiecego piękna. "Łaźnia" powstała w Budapeszcie, została nakręcona ukrytą kamerą. O pierwszej w swym życiu wizycie w tureckiej łaźni, podczas której narodził się pomysł na ten właśnie rodzaj wypowiedzi, artystka opowiadała w jednym z wywiadów: "Miejsce to zachwyciło mnie bez reszty. Ponure i ciemne wnętrze z niesamowitą atmosferą. Przedziwne kobiety poruszające się i zachowujące w sposób całkowicie odmienny od tego, co przyzwyczajeni jesteśmy oglądać na co dzień".
Ta wideoinstalacja jest niejako kontynuacją wcześniejszej "Łaźni". By zarejestrować ukrytą kamerą zachowania mężczyzn wewnątrz przeznaczonej tylko dla nich sauny, artystka przebrała się za jednego z nich - przyprawiła sobie sylikonowy penis, dokleiła zarost, piersi ukryła pod ręcznikiem. Podpatrzyła mężczyzn, którym - w odróżnieniu od kobiet - nawet w zamkniętym gronie nie jest łatwo zrezygnować z codziennych póz. Za "Łaźnię męską" Kozyra otrzymała najwyższą z nagród zdobytych dotąd przez polskich artystów na Biennale Weneckim - honorowe wyróżnienie. Podczas pierwszej publicznej prezentacji tej pracy w Polsce szef galerii zarządził udostępnianie obejmującej ją wystawy wyłącznie widzom pełnoletnim. Zabieg ten miał być zabezpieczeniem przed ewentualnymi zarzutami o sianie zgorszenia, okazał się jednak doskonałą reklamą. Podobnie jak i to, że popkulturowy miesięcznik "Machina" uznał obie "Łaźnie" za obciach roku.
Praca wykorzystuje muzykę Igora Strawińskiego, którą ilustrują nagrania nagich ciał starców uchwyconych w tragikomicznym tańcu przypominającym chaotyczne ruchy marionetek. Każdemu z bohaterów tych filmów artystka zmieniła płeć. Efekt niezwykłości ich ruchów wywołała poprzez kręcenie ich z góry w pozycji leżącej, która z pozoru tylko przypomina stojącą. Modelki i modeli układała na białym prześcieradle według rysunków poszczególnych figur tańca. "Czułam się, jakbym używała trupów, nie ludzi" - przyznała artystka w swych autobiograficznych zapiskach. "Święto wiosny" nazywa wynikiem swej fascynacji śmiercią i rozkładem
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze