Oddychać po ludzku. Jak walczyć o czyste powietrze

Dyskusja dobiegła końca, Dziękujemy za uwagę.

Głos mieszkańca: - Strefy ograniczonej emisji nie rozwiążą problemu. Truciciele nie powinni jeździć nigdzie. Nie tylko w konkretnych strefach.

Małgorzata Smolak: - Podkreślam, że to, czy władze będą działać, czy nie, to nie jest tylko kwestia ich woli, ale konieczność. Bo w Trybunale Sprawiedliwości toczy się już proces o przekroczenia poziomu trujących pyłów. Pewnie czeka nas też sprawa za przekroczenia norm tlenków azotu, które są typowymi zanieczyszczeniami komunikacyjnymi.

W Berlinie normalne jest, że wystrojeni, eleganccy ludzie wysiadają z metra i idą do teatru. U nas pod teatr trzeba podjechać elegancką limuzyną, żeby pokazać swój status - dodaje Aleksandra Sobczak.

Konrad Marczyński uderza w kompleksy Polaków: - Samochód w Polsce jest symbolem statusu. Za granicą nikt zamożny nie ma problemu, że jeździ komunikacją miejską. U nas to jest jakiś synonim bycia w niższej warstwie społecznej.

Paneliści przywołują dane. Okazuje się, że w Warszawie przypada więcej aut na mieszkańca niż w dużo bogatszym Berlinie. "Analizując też liczbę aut i korelując to z zamożnością społeczeństwa, okazuje się, że jesteśmy bogatsi niż mieszkańcy Dubaju".

Włącza się mieszkanka Krakowa: - Ja nie mam samochodu. Nie zanieczyszczam powietrza spalinami samochodowymi. Ale jak jest smog, to nie mogę korzystać z darmowej komunikacji miejskiej, bo nie mogę pokazać dowodu rejestracyjnego auta.

Konrad Marczyński: - Powinien być jasny komunikat, że chcemy likwidować samochody. Nie wszystkie, oczywiście. Ale też miasto musi dać coś w zamian

Włącza się ekspert Zbigniew Karkuszewski, Instytut Fotonowy: - Maseczki działają tylko na duże pyły, a najgorszymi pyłami są małe pyły Pm2,5. Maska, aby zatrzymać takie pyły musiałaby być tak gruba, że trudno sobie wyobrazić taką konstrukcję. Nie dalibyśmy rady oddychać.

Prof Andrzej Lekston na pytanie o to, jak skuteczne są maseczki antysmogowe, odpowiada: - Nie jestem zwolennikiem maseczek. To jest pozorowane działanie. To mi przypomina stary dowcip: jak Jasiu zanieczyszczał powietrze w klasie, to się Jasia wyprowadzało na zewnątrz, a reszta zostawała... Nie tak powinniśmy działać. Najważniejsza jest profilaktyka, a nie leczenie. Budżet państwa traci, gdy nie działa profilaktycznie.

Aleksandra Sobczak: - Przepisy ograniczające emisję komunikacyjną nie mogą się przebić w sejmie. Mam wrażenie, że im wyżej, tym więcej kierowców.

Małgorzata Smolak z ClienEarth: - Kilka lat temu ten sam problem mieliśmy z zanieczyszczeniami z węgla. Nikt nie chciał na ten temat rozmawiać i wiele czasu zajęło zanim politycy zaczęli się problemem zajmować. Teraz na tym początkowym etapie jest problem emisji komunikacyjnej. Mam nadzieję, że to pójdzie w podobnym kierunku.

Po raz kolejny paneliści odwołują się do władz centralnych, których na sali brakuje. Nie ma nikogo z rządu, choć jego przedstawiciele zostali zaproszeni.

Co robi Kraków? Witold Śmiałek: - Strefy ograniczonej emisji komunikacyjnej to jest narzędzie, które w Krakowie dałoby możliwość uspokojenia ruchu. Taki pomysł na wzór Berlina został opracowany. Ale bez przepisów centralnych nie jesteśmy w stanie tego wprowadzić.

Violetta Wabińska - Chmielewska o tym, co Poznań robi, aby pozbyć się smogu komunikacyjnego: - Edukujemy dzieci, rozwijamy ścieżki rowerowe, nie tylko w centrum, ale i na obrzeżach miasta. Stawiamy na rozwój sieci rowerów miejskich. To wszystko sprawia, że ludzie przesiadają się z samochodów na rower.

Wabińska-Chmielewska zaznacza: - Wszyscy wiemy, że nie ma przepisów w Polsce, które pozwolą pobierać opłaty za wjazd do miasta albo podnosić opłaty za parkowanie. A one są czasem na tyle niskie, że trudno ludzi przekonać, by autem nie jeździli.

I kontynuuje: Wszystkie nasze autobusy spełniają normy Euro5. Uspokajamy też ruch w mieście, czyli ograniczamy w niektórych miejscach ruch do 30 km na godzinę. Ruch jest wtedy wolny, ale płynny.

Przypominamy: wideotransmisję z debaty można śledzić na naszym kanale na YouTube:

https://www.youtube.com/user/GazetaKrakow/live

Jak poradzić sobie z zanieczyszczeniami komunikacyjnymi? Jeż wymienia: - usprawnienie ciągów komunikacyjnych, budowa przystanków, carsharing.

Marcin Jeż wskazuje na wyniki analiz zanieczyszczenia powietrza w Warszawie, gdy spalił się most Łazienkowski. - To był niejako prezent, bo nagle spadł poziom zanieczyszczeń, bo ludzie nie mogli jeździć samochodami po tym moście.

Andrzej Lekston mówi o wpływie spalin komunikacyjnych na zdrowie: - Przez zanieczyszczone powietrze rocznie umiera ponad 40 tysięcy osób . Wysyłamy dzieci do uzdrowisk, w których normy zanieczyszczeń są wielokrotnie przekroczone. I jeszcze płacimy opłaty klimatyczne.

I kontynuuje: - Zanieczyszczenie wpływa na spadek testosteronu u mężczyzn. Odbija się to na płodzie. Uszkodzenie plemników ma swoje następstwa, gdy przychodzi do zapłodnienia.

Czym są te nawyki? Śmiałek wymienia: obwodnica Krakowa, która wypchnie tranzyt poza miasto, parkingi park&ride - w Krakowie się je buduje. Powinny być w Krakowie i pod Krakowem.

Konrad Marczyński z Warszawskiego Alarmu Smogowego: - W Warszawie duża część zanieczyszczeń jest związana z transportem samochodowym. Dużo ludzi wyprowadziło się poza Warszawę i w ciągu ostatnich lat ponad dwukrotnie wzrosła liczba aut w tym mieście. I to są auta ludzi, którzy wyprowadzili się pod Warszawę do domków. Mają tam domki opalane piecami i kominki, mają auta, bo nie mają czym dojechać do Warszawy. I teraz oni domagają się parkingów park&ride. Czyli usprawniania i działania na rzecz komunikacji samochodowej.

Co robić? Marczyński: - Powinniśmy mówić otwarcie, że ograniczamy ruch samochodowy. Nie budować parkingów park&ride tylko rozbudowywać komunikację publiczną i buspasy. Ludzie, którzy nie jeżdżą autami, powinni domagać się swoich praw

Violetta Wabińska - Chmielewska z Urzędu Miasta Poznań podkreśla: - W Poznaniu coraz większą rolę odgrywa transport rowerowy. Ważne jest, aby dostosowywać do tych potrzeb miasta.

- W Krakowie jest zarejestrowanych ok. 500 tys. samochodów. Każdego dnia do miasta wjeżdża drugie tyle. Trzeba zmieniać nawyki ludzi - mówi Witold Śmiałek. I dodaje: - Bez sprawnego układu komunikacyjnego nie da się tych nawyków zmienić.

Aleksandra Sobczak pytanie ośrodek transportu zadaje także panelistom: eksperci spoza Krakowa dojechali koleją, a następnie doszli pieszo.

Prof Andrzej Lekston zadaje pytanie: - W czyim interesie leży, aby pociąg z Katowic do Krakowa jechał z prędkością, o której lepiej nie mówić. To zakrawa na celowe działanie. Czemu to służy? Aby korzystać z najdroższej autostrady w Polsce.

Andrzej Lekston kontynuuje: Przyjechałem autobusem. Koszt 14 zł. Autobus kursuje co 20 minut

Jedyną osobą wśród panelistów, która przyjechała samochodem, jest doradca prezydenta Krakowa ds. jakości powietrza Witold Śmiałek

Przypominamy: wideotransmisję z debaty można śledzić na naszym kanale na YouTube:

https://www.youtube.com/user/GazetaKrakow/live

Aleksandra Sobczak, redaktorka naczelna "Gazety Stołecznej" zaczyna panel dyskusyjny dotyczący tego, jak jak uwolnić polskie miasta od spalin samochodowych. Pierwsze pytanie do pełnej sali gości: Czy Państwo przyjechali na spotkanie o smogu?

Okazuje się, że zdecydowana większość wybrała komunikację miejską.

Zapraszamy do obejrzenia galerii zdjęć z pierwszego panelu.

O 12.30 czeka nas kolejna prezentacja. Lek. med. Aneta Cieślak opowie o wpływie zanieczyszczenia powietrza na zdrowie.

O 12.45 rozpocznie się drugi z paneli konferencji "Oddychać po ludzku" odbywającej się w sali Kupferhaus w krakowskich Krzysztoforach.

W panelu zatytułowanym "Spaliny samochodowe - jak uwolnić od nich polskie miasta" wezmą udział:

Witold Śmiałek, doradca prezydenta Krakowa ds. jakości powietrza,

Małgorzata Smolak z ClientEarth,

prof. Andrzej Lekston ze Śląskiego Centrum Chorób Serca w Zabrzu

Marcin Jeż z BikeU.

Violetta Wabińska-Chmielewska, dyrektor wydziału transportu i zieleni, Urząd Miasta Poznania.

Konrad Marczyński, Warszawski Alarm Smogowy

Dyskusję poprowadzi Aleksandra Sobczak, redaktorka naczelna "Gazety Stołecznej".

Pierwszy panel dobiegł końca. Rozpoczyna się 15-minutowa przerwa.

Druga część konferencji rozpocznie się o godz. 12.15 prezentacją Tomasza Siwego, prezesa zarządu Novelty RPAS "Zastosowanie bezzałogowych systemów latających na rzecz poprawy jakości powietrza".

Wśród gości konferencji w Krzysztoforach jest mężczyzna, który wykonywał usługi kominiarskie. Zabiera głos: - Wystarczyłoby, żeby ludzie mieli filtry na kominach. Moglibyśmy ocenić od razu, kto czym pali. To jest konkretne rozwiązanie, na które nie potrzeba wielkich pieniędzy. I to jest dowód w ręce na to, czym ludzie palą. Nawet w najlepszych piecach można palić nieefektywnie.

Mieszkańcy skarżą się na brak edukacji. Odpowiada Andrzej Guła: - Jakość powietrza jest najbardzziej zaniedbanym problemem ochrony środowiska.

Wojciech Pelowski pyta, czy na sali są parlamentarzyści. Podobnie jak przedstawiciele rządu, mimo zaproszeń, nie dotarli.

Zaczyna się dyskusja z mieszkańcami i gośćmi, którzy przyjechali z innych miast. - Łatwo jest mówić o nieobecnych, czyli o rządzie. Ale potrzebne są działania doraźne - mówią mieszkańcy.

Jacek Majchrowski: - Wprowadziliśmy darmową komunikację w czasie, gdy jest smog. Korzysta z tego promil mieszkańców. To jest więc kwestia edukacji mieszkańców.

Kamil Wyszkowski podkreśla, że palenie odpadami węglowymi czy śmieciami jest wynikiem ubóstwa.

Ile zależy od samorządów a ile od rządu? - pyta prezydenta Krakowa prowadzący dyskusję Wojciech Pelowski.

Jacek Majchrowski: - Jako Kraków robimy wszystko, co w naszej mocy. Prowadzimy szereg akcji, wymieniamy piece, edukujemy. Ale są rzeczy, na które nie mamy wpływu. Nie chodzi tylko o normy dla pieców, czy węgla. Ale też o regulacje dotyczące samochodów. Niemcy oznaczają swoje auta kolorami w zależności od emisji zanieczyszczeń. I gdy w Niemczech zakazano starych aut, to Niemcy kupili sobie nowe. Gdzie trafiły stare? Do Polski. Wiele zależy więc od zamożności państw.

Rafał Węcek: - Nikt nie mówi, że węgiel jest zły. Ale on powinien być spalany tam, gdzie są przygotowane do tego urządzenia. Filtry, normy. Dlatego apeluję: promujmy urządzenia efektywne na lata. Najwyższych standardów.

Marszałek Jacek Krupa: - Nasza kampania została wycofana z TVP jako zbyt mocna - przyznaje.

Prezydent Majchrowski przywołuje też organizowane w Krakowie akcje billboardowe o zanieczyszczonym powietrzu i listy pisane do papieża o tym, że w Krakowie jest smog. - Po co to robić? - pyta.

Czy smogiem nadal trzeba straszyć? - zastanawiają się paneliści.

Andrzej Guła: - Tak długo, jak ludziom nie uświadomimy, że problem jest poważny, tak długo nie możemy zamiatać problem pod dywan. W innych miejscowościach jest wciąż niska świadomość.

W tym roku po raz pierwszy urząd marszałkowski w Krakowie przygotował odważną kampanię "Dymem z pieca zabijasz". - Takie akcje są potrzebne - podsumowuje Guła.

Dodaje też, że Polska nie może oszczędzać na walce o czyste powietrze. - Nie oszczędzajmy na zdrowiu ludzi - apeluje Guła do rządu.

Zbiera gromkie brawa, jednak z rządu, mimo zaproszeń, nikt nie dotarł.

Prezydent Jacek Majchrowski podkreśla, że ludzi często nie stać na przeprowadzenie termomodernizacji budynków. - Urząd marszałkowski w Krakowie płaci za audyt energetyczny budynków. Ale ludzie potem muszą ten budynek docieplić. I wielu rezygnuje, bo ich nie stać. I sytuacja się nie zmienia.

My mówimy: "wymiana kotłów". Europa tak nie mówi. Europa mówi o podnoszeniu efektywności energetycznej budynków. Europa mówi kompleksowo - zaznacza marszałek Jacek Krupa. I podkreśla, że to jest błąd polskiej mentalności, bo ludzie w Polsce liczą na dofinansowanie, a jak go nie ma, to przestają działać. W Europie zanim ludzie wymienią kocioł na węgiel, są zobowiązani przeprowadzić audyt energetyczny budynku i poprawić efektywność budynku.

Przypominamy: transmisję wideo z naszej konferencji można śledzić na naszym kanale na YouTube:

https://www.youtube.com/user/GazetaKrakow/live

Do utyskiwań na rząd dołącza marszałek Śląska i przypomina, że rząd wycofał się z programu KAWKA, nie daje pieniędzy na nowe programy ograniczające niską emisję, a teraz szykuje zamach na niezależność Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska.

Andrzej Guła mówi wprost: - Rozporządzenie przygotowane przez ministerstwo rozwoju będzie martwym przepisem. Bo nie chodzi o to tylko, żeby przyjąć przepisy. Ale żeby te przepisy były dobre i egzekwowalne.

Rafał Węcek z Grupy Barlinek odpowiada na zarzuty w stronę sektora prywatnego. - My produkujemy czyste paliwo, pellet. Robimy, ile możemy. Ale wciąż potrzebujemy przepisów, rozporządzeń, działań rządu, które pozwolą nam na więcej.

Kamil Wyszkowski przypomina, że resort rozwoju przygotował rozporządzenie dotyczące standardów dla kotłów węglowych. - Ale paradoksalnie: aby obniżyć poziom zanieczyszczenia powietrza, nie należy pukać do drzwi ministra środowiska, czy rozwoju, ale ministra finansów - mówi.

Andrzej Guła z Krakowskiego Alarmu Smogowego ostro o polskim prawie: - To jest patologia, że możemy w 2016 roku sprzedawać do gospodarstw domowych odpady węglowe. Nie chce tego przemysł, więc to co najgorsze idzie do naszych domów. To jest niedopuszczalne w Europie, niedopuszczalne za naszą południową granicą, w Czechach. To, co dziś instalujemy - kopciuchy, i to co w nich spalamy, będziemy używać przez następne 15 lat. I sami pogłębiamy problem zanieczyszczenia powietrza.

Andrzej Guła dostaje brawa.

Marszałek Śląska Wojciech Saługa apeluje o działania antysmogowe do rządu. - Nie może być tak, że minister gospodarki nie może porozumieć się z ministrem środowiska. A minister zdrowia w ogóle nie zajmuje się problemem smogu, choć udowodnione jest, że ludzie chorują przez zanieczyszczone powietrze.

Marszałek Jacek Krupa kontynuuje: - Najtrudniejsza będzie egzekucja. I będą za nią odpowiedzialne poszczególne gminy. I niektóre się na to nie godzą. Mówią, że nie chcą tych rozwiązań, bo to za dużo dla nich. Niestety, państwo nam nie pomaga. Nie ma żadnej polityki dotyczącej cen gazu, cen energii elektrycznej. A wręcz przeciwnie: Narodowy Fundusz Ochrony Ochrony Środowiska zamyka programy wspierające likwidację kotłów.

Transmisję wideo z naszej konferencji można śledzić na naszym kanale na YouTube:

https://www.youtube.com/user/GazetaKrakow/live

Co jest w uchwale antysmogowej dla Małopolski? Wyjaśnia marszałek Krupa: - Od lipca 2017 roku będziemy mieli zakaz instalowania w nowych budynkach bezklasowych kotłów i zakaz spalania odpadów węglowych. Do końca 2022 roku będzie można eksploatować bezklasowe kotły w już istniejących budynkach. Ale potem będą musiały zostać wymienione. Do końca 2026 roku całe województwo będzie mieć tylko kotły 5 klasy. 5 klasa kotłów jest uznana przez Unię Europejską za dopuszczalną. Dla porównania: bezklasowe kotły emitują ok. 400 mikrogramów pyłów. Kotły 5 klasy: 40 mikrogramów.

W styczniu 2017 roku Małopolska zamierza zostać pierwszym województwem, które przyjmie uchwałę antysmogową dla całego województwa.

Marszałek Małopolski Jacek Krupa mówi o uchwale: - Dziś cały region jest pokryty rakotwórczym benzoapirenem. W 2023 roku, najpóźniej w 2026 roku, chcemy być regionem wolnym od benzoapirenu.

Kamil Wyszkowski apeluje do organizacji pozarządowych, aby bojkotowali sklepy, które sprzedają pozaklasowe kotły i trują. - To jest kwestia naszego zdrowia - podkreśla dyrektor generalny Global Compact. - Mamy w Polsce swoiste przyzwolenie dla omijania prawa i do tego, aby nieetyczny sektor prywatny nas truł - zaznacza Kamil Wyszkowski.

Prezydent Jacek Majchrowski podczas panelu dyskusyjnego "Co zrobić żeby Polacy przestali palić węglowymi odpadami": - Kraków na tle innych miast wypada coraz lepiej. Ale działamy. Inwestujemy w ekologiczny transport miejski, odbieramy odpady zielone. Po co? Żeby nie było jak do tej pory, że ludzie palą liście, trawę skoszoną, które wpływają na smog.

Konferencja rozpoczęła się.

Prezydent Jacek Majchrowski: - Kraków jako pierwszy zauważył problem smogu i w związku z tym został okrzyknięty najbardziej zanieczyszczonym miastem Polski. Ale zaczęlismy działać. Tylko, że nie wszystko zależy od nas. Dziękuję marszałkowi za przyjęcie uchwały antysmogowej. Ale dużo zależy od mieszkańców. Wciąż jest wiele osób, które nie zdają sobie sprawy z wagi problemu i po to są takie spotkania jak dzis. Aby uswiadomić ludzi - zaczął konferencję prezydent Jacek Majchrowski.

Pierwszy panel "Ogrzewanie w domach - co zrobić, żeby Polacy przestali palić węglowymi odpadami" rozpocznie się o godz. 10.25. W dyskusji udział wezmą: Jacek Majchrowski, prezydent Krakowa, Kamil Wyszkowski, dyrektor generalny Global Compact, Jacek Krupa, marszałek małopolski, Wojciech Saługa, marszałek śląski, Rafał Węcek, dyrektor pionu biopaliw Grupy Barlinek i Andrzej Guła z Krakowskiego Alarmu Smogowego.

Dyskusję poprowadzi Wojciech Pelowski, wydawca regionalny "Gazety Wyborczej".